آذری ها بزرگترین اقلیت قومی ایران هستند که حدود 20 تا 25 درصد جمعیت را تشکیل می دهند؛ آنها ترک تبار هستند و به زبان آذری که شاخه ای از زبان ترکی محسوب می شود صحبت می کنند.
از نظر تاریخی، مناطقی که آذری‌ها در آن زندگی می‌کردند؛ مانند آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل و زنجان از مراکز مهم فرهنگی و سیاسی بوده‌اند.
اگرچه بسیاری از آذری ها به تشیع که مطابق با دکترین رسمی در ایران است؛ پایبند هستند، اما از تبعیض فرهنگی و زبانی و تلاش مداوم برای آزار و اذیت دولت ایران رنج می برند.
آذری ها در مناطق شمال غربی ایران زندگی می کنند که در استان های زیر متمرکز شده اند:
– آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی به شهرهای بزرگی چون تبریز و ارومیه شهرت دارند و قلب فرهنگ آذربایجان محسوب می شوند.
واردبیل معروف به سنت های منحصر به فرد و میراث ترکی؛ اما زنجان فرهنگ ترکی و فارسی را در هم می آمیزد، اما هویت آذری آن مشخص است.
علاوه بر این، جوامع بزرگ آذربایجانی در پایتخت، تهران و سایر شهرهای بزرگ وجود دارد؛وچالش های پیش روی آذربایجانی ها در تبعیض فرهنگی و زبانی خلاصه می شود.
سیاست تکه تکه شدن یکی از برجسته ترین ابزارهای مورد استفاده دولت ایران برای محو هویت آذربایجانی است؛ همچنین آذربایجانی ها از آموزش زبان مادری خود در مدارس منع می شوند و در نتیجه نسل های جدید در زبان آذربایجانی ضعیف می شوند؛ وزبان فارسی بر تمامی ابعاد زندگی فرهنگی و آموزشی تحمیل شده و میراث فرهنگی آذربایجان را در معرض نابودی قرار داده است.
بنا براین حکومت ایران از برگزاری رویدادهای فرهنگی آذربایجان غفلت یا کم اهمیت جلوه می دهد و هویت آذربایجانی را تهدیدی برای وحدت ملی معرفی می کند.
واگرچه آذربایجانی ها درصد زیادی از جمعیت ایران را تشکیل می دهند، اما نمایندگی سیاسی آنها در مجلس و دولت ضعیف است؛ آنها از مناصب عالی دولت کنار گذاشته شده اند و صرفاً به عنوان پیروان هویت ایرانی تلقی می شوند؛ وهمچنین فعالان سیاسی آذربایجانی که خواستار حقوق فرهنگی یا ملی خود هستند، توسط رژیم ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بازداشت و مورد آزار و اذیت قرار می گیرند.
از نظر وضعیت اقتصادی و اجتماعی، مناطق آذربایجان از نظر اقتصادی مغفول ترین مناطق به حساب می آیند، زیرا از سرمایه گذاری ضعیف در زیرساخت ها و خدمات رنج می برند.
نرخ بیکاری در این مناطق نسبت به مناطق مرکزی بالا بوده و در برنامه های توسعه ملی نادیده گرفته شده است ؛ ودولت همچنین به دنبال تضعیف هویت اقتصادی آذری ها با کنترل منابع طبیعی در مناطق آنها مانند کشاورزی و صنعت است.
البته آذربایجانی ها از حق آموزش زبان مادری خود در مدارس و دانشگاه ها محروم هستندبرنامه های درسی ومدارس برای ترویج هویت فارسی به بهای هویت آذری استفاده می شود.
دانشگاه‌های مناطق آذربایجان نیز از بودجه و توانایی ضعیف رنج می‌برند و همین امر باعث می‌شود که جوانان آذربایجانی برای کسب فرصت‌های آموزشی بهتر به شهرهای بزرگی مانند تهران مهاجرت کنند.
اما در مورد سطح بهداشت، مناطق آذربایجان از کمبود خدمات بهداشتی از جمله تعداد بیمارستان ها و پزشکان، میزان بالای آلودگی محیط زیست و بدتر شدن زیرساخت های بهداشتی رنج می برند که منجر به گسترش بیماری های مزمن در بین مردم می شود.
سیاست های مشخصی برای بهبود وضعیت بهداشتی در این مناطق وجود ندارد که این امر باعث افزایش رنج مردم می شود.وبسیاری از حوادث و تخلفات علیه آذری ها نیز رصد شد به عنوان مثال، فعالان آذربایجانی، به ویژه آنهایی که خواستار آموزش زبان آذربایجانی یا تقویت هویت فرهنگی هستند، در معرض بازداشت خودسرانه و محاکمه های ناعادلانه قرار می گیرند.
ونمی‌توان به این موضوع اشاره نکرد که هویت آذربایجانی در رسانه‌های رسمی تحریف می‌شود، جایی که فرهنگ آذربایجان به شکلی منفی یا خنده‌دار به تصویر کشیده می‌شود.
در سال 2016، یک برنامه تلویزیونی ایرانی پس از توهین نژادپرستانه به آذری ها جنجال گسترده ای برانگیخت که منجر به اعتراضات گسترده شد.
نیروهای سپاه پاسداران برای سرکوب هرگونه تلاش برای مطالبه حقوق آذربایجانی ها اعم از تظاهرات مسالمت آمیز یا رویدادهای فرهنگی استفاده می شود؛ وآنها متهم به عضوگیری از جمعیت آذربایجان در مناطق خود برای مبارزه با مخالفان یا سایر اقلیت ها هستند که باعث افزایش تنش بین گروه های مختلف می شود.
مناطق آذربایجان نیز از کمبود خدمات اولیه مانند آب پاک و برق رنج می برند، در حالی که اولویت با مناطق مرکزی است وهمچنین پروژه‌های توسعه‌ای بزرگ در مناطق آذربایجان به حاشیه رانده شده و جمعیت را در وضعیت فقر و وابستگی به دولت نگه می‌دارد.
بنا براین خواسته اصلی آذری ها به رسمیت شناختن زبان آذری و اجازه تدریس زبان آذری در مدارس و دانشگاه ها است ؛ علاوه بر نمایندگی سیاسی منصفانه و توانمند ساختن آذری ها برای تصدی مناصب سیاسی بالا و نمایندگی عادلانه در پارلمان.
آنها همچنین خواستار ارتقای توسعه اقتصادی و سرمایه گذاری در زیرساخت ها و صنایع در مناطق آذربایجان برای کاهش شکاف توسعه هستند؛ واحترام به حقوق فرهنگی و اجازه دادن به آذری ها برای جشن گرفتن رویدادهای فرهنگی خود و ترویج میراث خود بدون محدودیت.
نتیجه این است که آذری ها در ایران بدون شک بزرگترین اقلیت قومی را نمایندگی می کنند، اما آنها از سیاست های آزار و اذیت سیستماتیک با هدف محو هویت فرهنگی و زبانی خود رنج می برند.آنها در زمینه های مختلف از جمله آموزش، سیاست، اقتصاد و خدمات بهداشتی در معرض تبعیض هستند.
با وجود این، آذری ها به مبارزه خود برای حفظ هویت و مطالبه حقوق اولیه خود ادامه می دهندبنابراین، ایران باید سیاست‌های منصفانه‌ای اتخاذ کند که تنوع فرهنگی و زبانی همه اجزای آن را به رسمیت بشناسد، در غیر این صورت ادامه سرکوب ممکن است منجر به تشدید تنش‌ها و شکاف‌ها در آینده شود