بخش آموزش در ایران با بحرانی عمیق مواجه است که چالش های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن را تشدید کرده است؛ با وجود تلاش‌های دولت برای توسعه نظام آموزشی، شکاف بین برنامه‌ها و واقعیت نشان‌دهنده بحران‌های بزرگ در کیفیت آموزش، زیرساخت‌ها و عدالت توزیعی است.
برجسته ترین مشکلات آموزش و پرورش ایران
بخش آموزش و پرورش از کمبود قابل توجه معلم رنج می برد، زیرا کشور با کمبود حدود ۸۳هزار معلم و ۱۳ هزار کلاس درس اضافی مواجه است که این امر منجر به شلوغی کلاس های درس به ویژه در مناطق روستایی مانند سیستان و بلوچستان می شود؛ همچنین بسیاری از مدارس نیز فاقد امکانات اولیه مانند آب آشامیدنی و سرویس بهداشتی مناسب هستند که محیط آموزشی را نامناسب می کند.
وبر اساس گزارش ها، بیش از دو میلیون دانش آموز در ایران بازمانده از تحصیل هستند و ۸۲۰ هزار نفر دیگر از تحصیلات ابتدایی بازمانده اند؛ این ترک تحصیل به دلیل فقر، فاصله جغرافیایی مدارس و ازدواج زودهنگام در برخی مناطق روستایی است؛ همین این کمبود به ویژه دختران را تحت تأثیر قرار می دهد، زیرا بسیاری از آنها به دلیل آداب و رسوم اجتماعی یا کمبود زیرساخت از فرصت های تحصیلی محروم هستند؛ نظام آموزشی نیز از تفاوت های قابل توجهی بین مناطق شهری و روستایی رنج می برد؛ همچنین دانش آموزان مناطق محروم در مقایسه با همتایان خود در شهرهای بزرگ با کمبود منابع اولیه مواجه هستند و این شکاف آموزشی را عمیق تر می کند؛ و سیستم سهمیه بندی دانشگاه ها همچنین اجازه پذیرش برخی از دانشجویان را به هزینه شایستگی می دهد که منجر به افت کیفیت آموزش عالی می شود.
وعلیرغم پیشرفت های صورت گرفته در زمینه کاهش بی سوادی، هنوز ۹ میلیون نفر در ایران بی سواد هستند، در حالی که برنامه درسی مدارس به وضوح ضعیف است و گزارش ها نشان می دهد میانگین نمره دانش آموزان در امتحانات نهایی دوره متوسطه همیشه کمتر از ۱۳ درجه است؛ واین کاهش نشان دهنده فقدان کیفیت در آموزش مدرسه و دانشگاه است.
تأثیر اولویت های ملی بر آموزش
افزایش هزینه های نظامی به هزینه آموزش یکی از مهمترین دلایل وخامت این بخش است. دولت ایران بخش زیادی از بودجه خود را به امور دفاعی اختصاص می‌دهد و آموزش و پرورش را با کمبود شدید بودجه مواجه می‌کند؛ همچنین دولت را به تمرکز بر عملیات نظامی خارجی به قیمت سرمایه گذاری در آموزش ملی متهم می کند.
ابتکارات و اصلاحات دولت
وعلیرغم چالش ها، دولت در تلاش است تا از طریق طرح هایی برای افزایش تعداد معلمان و توسعه زیرساخت ها، بخش آموزش را بهبود بخشد؛ وزیر آموزش و پرورش برای حل مشکل خالی بودن کلاس ها و جذب ۱۰ هزار معلم جدید متعهد شد؛ هم پارلمان همچنین پیشنهادهایی را برای برکناری مقاماتی که در بهبود این بخش موفق نبودند، ارائه کرد
راه حل های پیشنهادی
وبرای غلبه بر این بحران ها، ایران باید بودجه خود را به جای هزینه های نظامی برای حمایت از آموزش و پرورش تخصیص دهد؛ و همچنین بهبود زیرساخت ها با فراهم کردن کلاس های درس و امکانات اولیه به ویژه در مناطق روستایی؛ و ارتقای کیفیت برنامه های درسی با به روز رسانی برنامه های درسی آموزشی متناسب با نیازهای بازار جهانی؛ و همچنین ترویج عدالت آموزشی با حمایت بیشتر از مناطق محروم و تضمین فرصت های برابر برای همه دانش آموزان.
لازم به ذکر است که آموزش و پرورش در ایران بازتاب یک واقعیت پیچیده اقتصادی و اجتماعی است که در آن اصلاحات نیازمند تلاش‌های هماهنگ برای غلبه بر موانع ریشه‌دار است؛ بهبود آموزش نه تنها سرمایه گذاری برای نسل کنونی خواهد بود، بلکه اساس توسعه پایدار برای آینده کشور است.