تخت جمشید در خطر؛ در روزهای اخیر، منطقه تاریخی تخت جمشید در استان فارس شاهد درگیری میان قاچاقچیان آثار تاریخی و یگان حفاظت میراث فرهنگی بود. این حادثه نه تنها امنیت آثار باستانی را تهدید می‌کند، بلکه نشان‌دهنده ضعف‌های موجود در حفاظت از میراث جهانی ایران است.
تخت جمشید در خطر
در ساعات اولیه یکی از شب‌های اخیر، گزارش‌هایی مبنی بر حضور افراد مشکوک در نزدیکی محوطه‌ی تاریخی تخت جمشید به یگان حفاظت میراث فرهنگی استان فارس مخابره شد. تخت جمشید در خطراین محوطه که یکی از حساس‌ترین و ارزشمندترین مناطق باستانی ایران به‌شمار می‌رود، در سال‌های اخیر بارها مورد تهدید افراد سودجو و قاچاقچیان آثار تاریخی قرار گرفته است.
طبق اظهارات منابع رسمی، گروهی متشکل از چند فرد ناشناس که به صورت سازمان‌یافته و با تجهیزات لازم برای حفاری غیرمجاز وارد منطقه شده بودند، قصد داشتند به یکی از بخش‌های کمتر دیده‌شده حریم تخت جمشید در خطر نفوذ کرده و یک کتیبه سنگی باستانی را از دل خاک بیرون بکشند. به‌نظر می‌رسد که این افراد از پیش اطلاعاتی درباره موقعیت تقریبی این اثر تاریخی به‌دست آورده بودند و از تاریکی شب برای اجرای عملیات خود بهره بردند.
یگان حفاظت پس از دریافت هشدارهای اولیه، با آمادگی کامل به محل اعزام شد. در بدو ورود نیروهای حفاظتی، قاچاقچیان تلاش کردند محل را ترک کنند اما درگیر شدن سریع آنها با نیروها منجر به یک نزاع فیزیکی و در نهایت تیراندازی هشدارآمیز در منطقه شد. در جریان این درگیری که چند دقیقه ادامه داشت، یکی از نیروهای یگان حفاظت مجروح شد و یکی از مهاجمان نیز بازداشت گردید. سایر افراد متواری شدند و عملیات شناسایی آنها توسط نهادهای امنیتی آغاز شده است
.منابع امنیتی اعلام کرده‌اند که ابزارهایی شامل بیل، کلنگ، دستگاه فلزیاب پیشرفته و نقشه‌های دستی و ماهواره‌ای از محل کشف شده است. این امر گویای آن است که گروه مورد نظر از تجهیزات مدرن برای کاوش غیرقانونی بهره می‌برده‌اند و احتمالاً با شبکه‌ای بزرگ‌تر از قاچاقچیان در ارتباط هستند.
تهدیدی مداوم برای میراث تمدنی ایران
تاریخ سرقت آثار باستانی در ایران مسئله‌ای تازه نیست، اما در سال‌های اخیر این پدیده ابعاد خطرناک‌تری به خود گرفته، به‌ویژه در محوطه‌های گسترده‌ای مانند تخت جمشید و نقش رستم در استان فارس. تخت جمشید در خطر با وجود اینکه این مناطق در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، همچنان در معرض حفاری‌های غیرقانونی، تخریب عمدی و قاچاق سازمان‌یافته قرار دارند.
از اواخر دهه ۷۰ خورشیدی، موارد متعددی از تلاش برای سرقت لوح‌ها، سنگ‌نگاره‌ها و ابزارهای تاریخی در محوطه تخت جمشید گزارش شده است.یکی از نخستین موارد مستند در سال ۱۳۸۰ رخ داد، زمانی که ابزار حفاری دستی و آثار گودبرداری در بخش شرقی محوطه کشف شد. قاچاقچیان موفق به فرار شدند، اما حفره‌ای عمیق در نزدیکی یکی از کتیبه‌های کمتر شناخته‌شده باقی گذاشتند.در سال ۱۳۹۴ نیز نیروهای یگان حفاظت موفق به جلوگیری از انتقال چند قطعه سنگی کوچک شدند که از دیواره یکی از ساختمان‌های پشتی مجموعه جدا شده بود. این قطعات در خودرویی در مسیر مرودشت به بوشهر کشف شد که قرار بود از آنجا به خارج از کشور منتقل شود.
مطالعه بیشتر : تخریب آرامگاه خیام؛ حمله جدید به هویت فرهنگی ایران
ضعف زیرساخت‌های حفاظتی در مناطق باستانی
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، وسعت جغرافیایی زیاد محوطه‌های تاریخی است. مجموعه تخت جمشید در خطر تنها شامل کاخ مرکزی نمی‌شود، بلکه صدها هکتار از اراضی اطراف که شامل کوه‌ها، تپه‌ها و دشت‌های اطراف هستند نیز به عنوان “حریم درجه یک” تعریف شده‌اند. نظارت مستمر بر چنین پهنه‌ای، با تعداد محدود نیروهای یگان حفاظت تقریباً ناممکن است.بسیاری از مناطق اطراف تخت جمشید به‌ویژه در کوه رحمت، رودخانه سیوند، و دشت‌های اطراف مرودشت، به‌دلیل نداشتن نگهبان دائمی یا ایستگاه‌های مراقبتی ثابت، به نقاط ضعف امنیتی تبدیل شده‌اند.
اگرچه محوطه مرکزی حدی تحت نظارت و حفاظت است، اما مناطق پیرامونی آن که شامل زمین‌های کشاورزی، کوه‌ها و تپه‌ها می‌شود، از نظارت مؤثر بی‌بهره‌اند.این نواحی فاقد سیستم‌های هشدار هوشمند، دوربین‌های دید در شب و گشت‌های شبانه کافی هستند؛ به‌ویژه در ایام غیرتوریستی که تردد در منطقه به‌شدت کاهش می‌یابد.