روز عرفه در ایران، فرصتی برای نیایش و تقرب به خداوند است، اما در کنار معنویت و دعا، نادیده‌گرفتن تنوع مذهبی و سرکوب اقلیت‌ها همچنان سایه‌اش را بر این روز افکنده است.
روز عرفه در ایران
روز عرفه در ایران، روزی است که میلیون‌ها نفر از مردم به دعا و نیایش می‌پردازند و معنویت خاصی در آن موج می‌زند. با این حال، این روز برای بسیاری از ایرانیان، به ویژه کسانی که می‌خواهند آزادانه مراسم خود را برگزار کنند، با مشکلات و موانع زیادی همراه است. روز عرفه در ایران، علاوه بر بعد دینی، به نمادی از محدودیت‌ها و سرکوب‌های حکومتی تبدیل شده است. دولت با اعمال محدودیت‌های شدید امنیتی، حضور نیروهای پلیس و بسیج در مناطق مذهبی و همچنین قطع یا نظارت بر ارتباطات اینترنتی، مانع برگزاری آزادانه مراسم و تجمعات مردمی می‌شود. این فشارها باعث شده است که بسیاری از مردم به صورت مخفیانه و در خانه‌های خود به دعا و نیایش بپردازند، یا حتی برخی از آنها از حضور در اماکن مذهبی اصلی بازداشته شوند.
روزی است که میلیون‌ها نفر از مردم به دعا و نیایش می‌پردازند و معنویت خاصی در آن موج می‌زند. با این حال، این روز برای بسیاری از ایرانیان، به ویژه کسانی که می‌خواهند آزادانه مراسم خود را برگزار کنند، با مشکلات و موانع زیادی همراه است. روز عرفه در ایران، علاوه بر بعد دینی، به نمادی از محدودیت‌ها و سرکوب‌های حکومتی تبدیل شده است. دولت با اعمال محدودیت‌های شدید امنیتی، حضور نیروهای پلیس و بسیج در مناطق مذهبی و همچنین قطع یا نظارت بر ارتباطات اینترنتی، مانع برگزاری آزادانه مراسم و تجمعات مردمی می‌شود. این فشارها باعث شده است که بسیاری از مردم به صورت مخفیانه و در خانه‌های خود به دعا و نیایش بپردازند، یا حتی برخی از آنها از حضور در اماکن مذهبی اصلی بازداشته شوند.
نگاهی به سال‌های گذشته؛ میان حضور و محدودیت
در سال‌های گذشته، روز عرفه در ایران شاهد تجمعات دینی مهمی بوده است، اما این مناسبت‌ها بدون تنش نبوده‌اند. در سال ۲۰۱۸، گزارش‌های محلی از دخالت نیروهای امنیتی در شهر مشهد حکایت داشتند، جایی که نیروهای انتظامی تلاش کردند مراسم ویژه‌ای را که خارج از اماکن مجاز برگزار می‌شد، متفرق کنند و این موضوع منجر به بازداشت چند نفر و جراحت در میان شرکت‌کنندگان شد. همچنین در تهران، برخی حسینیه‌ها به‌طور ناگهانی پیش از روز عرفه تعطیل شدند و برگزاری برخی برنامه‌های دینی که شامل خطبه‌ها و نشست‌های اجتماعی بود، ممنوع اعلام شد.
در سال ۲۰۱۹، جوانان تلاش کردند برخی شعائر دینی را به شکل‌های جدیدی زنده کنند، مانند تجمعات کوچک در اماکن عمومی، اما نیروهای امنیتی سریعاً وارد عمل شدند و تعدادی از شرکت‌کنندگان را به اتهام نقض دستورالعمل‌های ممنوعیت تجمعات دستگیر کردند. همچنین استفاده از بلندگو در چندین منطقه در روز عرفه ممنوع شد که باعث کاهش امکان مشارکت جمعی در دعا و ذکر گردید.
اقلیت‌های دینی : حاشیه‌نشینی و نادیده گرفته‌شدن
در ایران، اقلیت‌های دینی همواره با چالش‌های متعددی روبرو بوده‌اند، به ویژه در مناسبت‌های مذهبی رسمی مانند روز عرفه. این روز که برای اکثریت شیعه اهمیت ویژه‌ای دارد، برای بسیاری از اقلیت‌های دینی به‌خصوص اهل سنت ، بهائیان ، فرصتی محدود و پر از محدودیت است. اقلیت‌های دینی نه تنها با عدم دسترسی کامل به اماکن مذهبی رسمی و امکانات لازم مواجه هستند، بلکه در بسیاری موارد از سوی نهادهای حکومتی نادیده گرفته شده و یا حتی سرکوب می‌شوند.
به عنوان مثال، در سال‌های اخیر گزارش‌های متعددی از فشار بر اهل سنت جهت برگزاری مراسم روز عرفه در ايران در فضای باز و در محل‌هایی دور از دید عموم و نهادهای امنیتی منتشر شده است. نیروهای امنیتی در برخی مناطق به بهانه‌های مختلف تجمعات آنها را محدود کرده و با ایجاد موانع فیزیکی و نظارت شدید، تلاش کرده‌اند تا حضور اقلیت‌ها را در مراسم‌های مذهبی به حداقل برسانند. در برخی موارد حتی برخی از فعالان مذهبی این اقلیت‌ها بازداشت شده‌اند.
اقلیت بهائی، که از سال‌ها پیش تحت سرکوب سیستماتیک قرار دارد، در روز عرفه نیز با مشکلات جدی مواجه است. آنها معمولاً اجازه برگزاری مراسم دینی خود را ندارند و حتی تجمعات کوچک نیز با تهدید و ممانعت مواجه می‌شود. گزارش شده که برخی از اعضای این جامعه در این روز با تهدیدهای شغلی و اجتماعی روبرو می‌شوند و تحت فشار هستند که از برگزاری هرگونه مراسم دینی خودداری کنند.
نتیجه‌گیری
با نزدیک شدن به روز عرفه سال ۲۰۲۵، سؤال اصلی این است: آیا امسال در ایران شاهد احترام بیشتر به اقلیت‌های دینی و حقوق آنها در انجام مراسمشان با آزادی و امنیت خواهیم بود، یا اینکه تبعیض و سرکوب مانند سال‌های گذشته ادامه خواهد داشت؟ امید است این مناسبت بزرگ دینی به فرصتی برای تقویت تساهل و هم‌زیستی تبدیل شود، نه تبعیض و فشار.