پایتخت ایران با بحرانی پنهان ساختمان‌های در حال ریزش در تهران اما تهدیدآمیز روبه‌روست؛ بحرانی که جان میلیون‌ها شهروند تهرانی را به خطر انداخته است. به گفته محمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد ساختمان‌های پایتخت فرسوده هستند و از میان آن‌ها، ده‌ها هزار ساختمان در دسته “بسیار پرخطر” قرار دارند که هشدارهای لازم به مالکانشان داده شده و معاملات خرید و فروش آن‌ها ممنوع شده است.
ساختمان‌های در حال ریزش در تهران
پایتخت ایران، با چالشی جدی در حوزه زیرساخت‌های عمرانی خود روبه‌رو است. در دهه‌های اخیر، رشد سریع جمعیت و توسعه بی‌رویه شهری، بدون در نظر گرفتن استانداردهای مناسب در ساخت و ساز، موجب شده تا بخش قابل توجهی از ساختمان‌ها دچار فرسودگی شدید شوند. اما یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها، ساختمان‌هایی هستند که حالا به ساختمان‌های در حال ریزش در تهران مشهور شده‌اند و به نظر می‌رسد این معضل در آینده‌ای نه چندان دور می‌تواند به یک بحران بزرگ تبدیل شود.
عدم رعایت مقررات ساخت‌وساز: در سال‌های گذشته، بسیاری از پروژه‌های ساخت‌وساز بدون رعایت الزامات فنی و مهندسی انجام شده‌اند. این موضوع به ویژه در ساختمان‌های قدیمی‌تر و مناطق کم‌درآمد بیشتر دیده می‌شود.زلزله‌خیزی تهران: طهران بر روی یک گسل زلزله‌خیز قرار دارد و زمین‌لرزه‌ها به‌ویژه در مناطقی که ساختمان‌ها قدیمی و ضعیف هستند، می‌توانند فاجعه‌آفرین باشند. بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از ساختمان‌ها حتی توان تحمل لرزش‌های ضعیف را نیز ندارند.
کمبود منابع و زیرساخت‌های لازم
بحران ساختمان‌های در حال ریزش در تهران تنها به تعداد زیاد این ساختمان‌ها محدود نمی‌شود، بلکه یکی از چالش‌های اصلی، نبود منابع مالی و زیرساخت‌های کافی برای مدیریت مؤثر این بحران است. بازسازی یا نوسازی این حجم وسیع از ساختمان‌های فرسوده، نیازمند بودجه‌های کلان، برنامه‌ریزی دقیق و طولانی‌مدت، و همچنین نیروی انسانی متخصص و تجهیزات فنی پیشرفته است؛ مسائلی که در حال حاضر در شهرداری‌ها و حتی در سطح ملی، با محدودیت‌های جدی مواجه هستند.
در بسیاری از مناطقی که ساختمان‌های در حال ریزش در تهران در آن‌ها متمرکز شده‌اند، زیرساخت‌های اولیه مانند خیابان‌های مناسب برای حمل مصالح، شبکه‌های مدرن برق، آب و فاضلاب یا امکانات عمرانی پشتیبان، یا وجود ندارد و یا بسیار فرسوده است. این کمبودها نه‌تنها روند نوسازی را کند می‌کنند، بلکه هزینه‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهند و پروژه‌ها را با تأخیر روبه‌رو می‌سازند.از سوی دیگر، پیمانکاران برای ورود به بافت‌های فرسوده و متراکم با مشکلات جدی لجستیکی روبه‌رو هستند. بسیاری از این مناطق فاقد طرح‌های تفصیلی و جامع نوسازی هستند و این مسئله اخذ مجوزهای قانونی، جلب رضایت ساکنان و اجرای پروژه‌ها را دشوارتر می‌سازد.
مشکلات مالی
یکی از اساسی‌ترین موانع در مسیر نوسازی و ایمن‌سازی ساختمان‌های در حال ریزش در تهران، کمبود شدید منابع مالی در سطوح مختلف است؛ از دولت و شهرداری گرفته تا خود شهروندان. هزینه‌های بازسازی یا تخریب و ساخت مجدد یک ساختمان چند طبقه، برای بسیاری از خانواده‌ها به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و با درآمد پایین، سنگین و غیرقابل‌پرداخت است. بسیاری از این ساکنان حتی توان پرداخت هزینه‌های جاری زندگی را به سختی دارند، چه رسد به تأمین هزینه‌های نوسازی کامل ملک خود.از سوی دیگر، سیستم بانکی و اعتباری کشور نیز در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و تورم مزمن، توان حمایت مؤثر از این طرح‌ها را ندارد. وام‌هایی که برای نوسازی مسکن در نظر گرفته می‌شود، اغلب ناکافی، با بهره بالا و فرآیند دریافت دشوار هستند. در نتیجه، بسیاری از ساکنان از ترس بدهی، یا به دلیل نداشتن وثیقه مناسب، اساساً قادر به استفاده از این تسهیلات نیستند.
نتیجه‌گیری
بحران ساختمان‌های در حال ریزش در تهران، یک تهدید جدی برای ایمنی شهروندان این پایتخت است. اگرچه اقدامات متعددی در دست اجرا است، اما برای جلوگیری از وقوع فاجعه‌ای بزرگتر نیاز به هماهنگی بیشتر میان نهادهای دولتی، شهرداری و شهروندان است. بدون شک، آگاه‌سازی عمومی، تأمین منابع مالی و تشویق به نوسازی و بازسازی، می‌تواند نقش مهمی در مقابله با این بحران ایفا کند. در غیر این صورت، تهران در آینده‌ای نزدیک ممکن است با یک بحران جدی‌تر روبه‌رو شود که نه تنها زندگی شهروندان بلکه زیرساخت‌های اقتصادی و اجتماعی این شهر را تحت تأثیر قرار خواهد داد.