در چهار دهه گذشته، سیاست خارجى نفوذ ایران مبتنی بر صدور انقلاب، حمایت از گروه‌های مسلح و ایجاد شبکه‌های نفوذ ایدئولوژیک در منطقه خاورمیانه بوده است. این سیاست نه تنها به شکل نظامی بلکه از طریق ابزارهای فرهنگی، رسانه‌ای و سیاسی دنبال شده است. در این میان، گروه اخوان‌المسلمین نیز در برخی کشورها به‌عنوان متحد ایدئولوژیک یا تاکتیکی با ایران همراه بوده است. این گزارش به بررسی نقش ایران و اخوان‌المسلمین در بحران‌های منطقه‌ای، از لبنان و عراق گرفته تا یمن و سوریه می‌پردازد.
حزب‌الله لبنان: نیروی نیابتی نفوذ ایران
حزب‌الله از ابتدای شکل‌گیری، با حمایت گسترده ایران رشد کرد و به نیرویی نظامی و سیاسی تبدیل شد که حتی فراتر از دولت لبنان عمل می‌کند. این گروه در جنگ ۲۰۰۶ با اسرائیل نقش مهمی ایفا کرد و بعدها به یکی از بازیگران کلیدی در جنگ سوریه تبدیل شد. نفوذ ایران حزب‌الله، ابزاری استراتژیک برای ایران در سواحل مدیترانه به شمار می‌آید.
در پی ظهور داعش، ایران با تشکیل و پشتیبانی از گروه‌های حشد الشعبی توانست نقش مؤثری در مبارزه با تروریسم ایفا کند. اما این گروه‌ها به‌تدریج وارد صحنه سیاست شدند و به اهرمی برای کنترل ساختار قدرت در عراق تبدیل گشتند. گزارش‌های متعددی از سرکوب اعتراضات مردمی توسط این گروه‌ها منتشر شده است.
یمن و حوثی‌ها: جنگ نیابتی علیه عربستان سعودی
در یمن، حمایت ایران از جنبش انصارالله (حوثی‌ها) باعث شد یک بحران داخلی به جنگی منطقه‌ای تبدیل شود. حملات پهپادی و موشکی حوثی‌ها به خاک عربستان، توازن قدرت در خلیج فارس را به چالش کشیده و بحران انسانی شدیدی را در یمن رقم زده است.
با شروع اعتراضات مردمی در سوریه، نفوذ ایران تمام‌قد از بشار اسد حمایت کرد. سپاه قدس نیروهای نظامی از لبنان، عراق و افغانستان را به سوریه اعزام کرد تا از سقوط دولت اسد جلوگیری کند. این حمایت‌ها جنگ داخلی سوریه را به یک درگیری فرقه‌ای و منطقه‌ای تبدیل کرد.
ائتلاف تاکتیکی تهران و اخوان‌المسلمین
با وجود تفاوت‌های مذهبی نفوذ ایران و اخوان‌المسلمین، در برخی مقاطع این دو جریان به دلایل سیاسی و تاکتیکی در یک جبهه قرار گرفته‌اند. اشتراک در مخالفت با نفوذ غرب، و برخی دولت‌های عربی، زمینه‌ساز همکاری‌های غیررسمی شده است. هرچند این ائتلاف بیشتر موقتی و بر پایه منافع مشترک بوده، اما ایران از ظرفیت شبکه‌ای و اجتماعی اخوان در برخی کشورهای سنی‌نشین برای نفوذ نرم استفاده کرده است.
در نهايت باید گفت که روابط ایران و اخوان‌المسلمین نه‌تنها یک اتحاد استراتژیک پایدار نیست، بلکه بیشتر به یک بازی مصلحتی و موقتی تبدیل شده است. ایران، با دخالت‌هایش در امور کشورهای دیگر و حمایت از گروه‌هایی مانند اخوان‌المسلمین، به دنبال گسترش نفوذ خود در منطقه است، اما این سیاست‌ها نه‌تنها باعث تشدید تنش‌های مذهبی و سیاسی در سطح منطقه‌ای شده، بلکه مشکلات داخلی کشور را نیز پیچیده‌تر کرده است.
