در صبح روز چهارشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۴، قوه قضاییه ایران اعلام کرد که حکم اعدام یاسین حسین‌زاده، متهم به حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، اجرا شده است. این رویداد، که در ابتدا به‌عنوان اقدامی با انگیزه شخصی معرفی شد، در سطح بین‌المللی واکنش‌های گسترده‌ای را به‌دنبال داشت و روابط دیپلماتیک ایران و آذربایجان را تحت تأثیر قرار داد.
اعدام یاسین حسین‌زاده؛ مهاجم سفارت باکو
یاسین حسین‌زاده، مهاجم سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، پس از گذشت دو سال از وقوع حادثه‌ای که به مرگ رئیس تیم حفاظت سفارت انجامید، توسط دستگاه قضایی ایران اعدام شد. این اتفاق نه تنها پایانی بر یک پرونده قضایی جنجالی به‌نظر می‌رسد، بلکه بار دیگر نگاه‌ها را به تنش‌های سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک میان تهران و باکو جلب کرده است.
در روز جمعه، ۷ بهمن ۱۴۰۱، یک مرد مسلح با اسلحه کلاشینکف وارد سفارت جمهوری آذربایجان در تهران شد و پس از تیراندازی، رئیس تیم امنیتی سفارت را به قتل رساند و دو نفر دیگر را زخمی کرد. عامل حمله، یاسین حسین‌زاده، در محل توسط نیروهای امنیتی دستگیر شد. رسانه‌های ایرانی بلافاصله انگیزه این حمله را «شخصی» عنوان کردند و آن را به اختلافات خانوادگی حسین‌زاده نسبت دادند.
یاسین حسین‌زاده در ماه‌های پس از دستگیری، در دادگاه به اتهام قتل عمد، حمل سلاح غیرمجاز و برهم زدن نظم عمومی محاکمه شد. دادگاه بدوی او را به اعدام محکوم کرد و دیوان عالی کشور این حکم را تایید نمود. با این حال، اجرای حکم تا اردیبهشت ۱۴۰۴ به تعویق افتاد. این تاخیر موجب انتقاد باکو شد؛ چرا که مسئولان آذربایجان مدعی بودند ایران وعده داده بود که عامل حمله به سرعت مجازات خواهد شد.
موضع‌گیری جمهوری آذربایجان؛ حمله‌ای تروریستی
الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان، تنها ساعاتی پس از حمله در پیامی رسمی، اقدام انجام‌شده را «تروریستی» خواند. او تأکید کرد که تأمین امنیت نمایندگی‌های دیپلماتیک، وظیفه کشور میزبان است و افزود: «این حمله تروریستی نه‌تنها علیه آذربایجان، بلکه علیه کنوانسیون‌های بین‌المللی دیپلماتیک بود.»مقامات دیگر در باکو نیز در بیانیه‌هایی رسمی، ایران را مسئول مستقیم امنیت دیپلمات‌ها دانستند و خواستار تشکیل کمیته حقیقت‌یاب مشترک شدند.
از همان ابتدا، روایت رسمی ایران با دیدگاه جمهوری آذربایجان در تضاد بود. رسانه‌های دولتی، از جمله خبرگزاری میزان و ایرنا، به نقل از مقامات قضایی و امنیتی اعلام کردند که یاسین حسین‌زاده، عامل حمله، به دلیل اختلافات خانوادگی با همسرش که در سفارت آذربایجان اقامت داشته، دست به این اقدام زده است. این روایت، از سوی جمهوری آذربایجان به‌طور کامل رد شد.
در واکنشی بی‌سابقه، جمهوری آذربایجان تصمیم گرفت فعالیت سفارت خود در تهران را به حالت تعلیق درآورد و تمامی کارکنان دیپلماتیک خود را فراخواند. این تصمیم که به سرعت اجرا شد، عملاً روابط رسمی دو کشور را وارد مرحله‌ای سرد و بی‌اعتماد کرد. دولت باکو اعلام کرد تا زمانی که امنیت کامل برای دیپلمات‌ها تأمین نشود و عاملان اصلی پاسخ‌گو نباشند، بازگشت به شرایط عادی ممکن نیست.
تنش‌های فرهنگی و رسانه‌ای
در دی‌ماه ۱۴۰۳، تنش‌ها بار دیگر به‌دلیل یک رویداد فرهنگی و رسانه‌ای شدت گرفت. در مراسمی که در شهر اردبیل برگزار شد، یکی از مداحان به الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان، و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، توهین کرد. این سخنان که از تلویزیون رسمی جمهوری اسلامی پخش شد و در حضور امام جمعه اردبیل بیان گردید، باعث افزایش حساسیت‌ها و واکنش‌های تند شد.این اهانت‌ها خشم شدید مقامات جمهوری آذربایجان را در پی داشت؛ به‌طوری‌که وزارت امور خارجه این کشور کاردار ایران در باکو را احضار و به‌طور رسمی اعتراض کرد. آن‌ها این اتفاق را توهینی عمدی و غیرقابل قبول در بالاترین سطح دانستند.این در حالی بود که اجرای حکم اعدام یاسین حسین‌زاده، فرد مهاجم به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، نیز نتوانست از شدت گرفتن این اختلافات فرهنگی و سیاسی جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
با اعلام خبر اعدام یاسین حسین‌زاده توسط خبرگزاری میزان در اردیبهشت ۱۴۰۴، به نظر می‌رسد پرونده قضایی این حادثه بسته شده است. اما آیا این پایان تنش‌هاست؟ باکو همچنان خواستار شفاف‌سازی بیشتر است و برخی ناظران معتقدند که روابط تهران–باکو برای بازگشت به وضعیت عادی، نیاز به اعتمادسازی گسترده‌تری دارد.
