اعدام زندانیان افغان در ایران بار دیگر نگاه‌ها را به وضعیت نگران‌کننده حقوق بشر جلب کرده است. تازه‌ترین مورد، اجرای حکم اعدام شش زندانی تبعه افغانستان در زندان مرکزی بندرعباس است؛ اقدامی که بدون اطلاع‌رسانی رسانه‌های حکومتی صورت گرفت و موجی از واکنش‌های منفی را برانگیخت. بر اساس آمار ثبت‌شده در سازمان حقوق بشری هەنگاو، تنها از ابتدای سال ۲۰۲۵ تاکنون دست‌کم ۵۲ شهروند افغانستانی در زندان‌های ایران اعدام شده‌اند.
اعدام زندانیان افغان در ایران
اعدام زندانیان افغان در ایران یکی از پرچالش‌ترین مسائل انسانی در زندان‌های ایران است و نشان‌دهنده نقض مکرر حقوق مهاجران افغان و اقلیت‌ها می‌باشد. بسیاری از این زندانیان بدون دادرسی عادلانه یا دسترسی به وکیل مستقل بازداشت و به اتهامات مرتبط با مواد مخدر محکوم می‌شوند و جلسات دادگاه اغلب کوتاه و سریع برگزار می‌گردد و حقوق دفاعی آن‌ها نادیده گرفته می‌شود. گزارش‌های حقوق بشری نشان می‌دهد که اکثر این افراد از اقشار فقیر و محروم جامعه افغانستان هستند که به‌دنبال کار و امنیت به ایران مهاجرت کرده‌اند، اما با دستگاه قضایی‌ای مواجه شده‌اند که فاقد شفافیت بوده و احکام اعدام را اغلب به‌صورت گروهی و پنهانی اجرا می‌کند. این پنهان‌کاری رسانه‌ای از سوی مقامات رسمی باعث افزایش نگرانی‌ها در خصوص فقدان عدالت شده و حس ترس و ناامنی را در میان جوامع مهاجر تقویت می‌کند. ادامه روند اعدام زندانیان افغان در ایران بدون بازنگری قانونی عادلانه، نه تنها جان صدها نفر از خانواده‌های وابسته به این زندانیان را تهدید می‌کند، بلکه به بی‌ثباتی اجتماعی و سیاسی بین ایران و افغانستان دامن زده و تنش‌های انسانی و حقوقی در منطقه را افزایش می‌دهد.
اجرای حکم در سکوت خبری
بامداد روز سه‌شنبه ۲۸ مرداد ۱۴۰۴ (۱۹ اوت ۲۰۲۵)، اعدام زندانیان افغان در ایران با اجرای حکم شش زندانی که به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر بازداشت و محکوم شده بودند، در زندان مرکزی بندرعباس انجام شد. سه تن از آنان با هویت‌های مشخص‌شده الله‌نظر تاجیک (۳۰ ساله)، عبدالرئوف نورزهی (۵۰ ساله) و عبدالرحمن اسحاق‌زهی (۵۰ ساله) معرفی شده‌اند و هویت سه زندانی دیگر همچنان در دست بررسی است.خبر اعدام این افراد تا زمان انتشار گزارش توسط سازمان‌های حقوق بشری در رسانه‌های حکومتی ایران، به‌ویژه رسانه‌های قوه قضاییه، بازتاب نیافت. سکوت خبری درباره این اعدام‌ها پرسش‌های جدی درباره شفافیت دستگاه قضایی جمهوری اسلامی ایجاد کرده است.
پیامدهای انسانی و اجتماعی
اعدام گسترده اتباع افغانستان در ایران تنها یک موضوع قضایی نیست، بلکه ابعاد انسانی و اجتماعی گسترده‌ای دارد. اعدام زندانیان افغان در ایران بسیاری از این افراد را که دارای خانواده‌هایی در ایران و افغانستان هستند، تحت تأثیر قرار می‌دهد و با اجرای حکم، سرپرست خانواده‌هایشان را از دست می‌دهند. این مسئله موجب افزایش فقر، بی‌سرپرستی کودکان و تشدید بحران اجتماعی در میان جامعه مهاجران افغان می‌شود.از سوی دیگر، موج اعدام‌ها می‌تواند به افزایش تنش‌های دیپلماتیک میان ایران و افغانستان بینجامد. در سال‌های اخیر بارها مقامات افغانستان نسبت به بدرفتاری با مهاجران افغان در ایران اعتراض کرده‌اند، اما این اعتراض‌ها کمتر به تغییر سیاست‌ها منجر شده است.