بحران انرژی ایران با افزایش بی‌سابقه مصرف بنزین در استان تهران و سایر مناطق کشور، به یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی و زیست‌محیطی کشور تبدیل شده است. رشد سفرهای تابستانی، تراکم جمعیت بالا و افزایش خودروهای شخصی باعث شده تا مصرف سوخت در کشور روندی صعودی و نگران‌کننده داشته باشد. این وضعیت فشار مضاعفی بر زیرساخت‌های توزیع سوخت، اقتصاد ملی و محیط زیست وارد می‌کند و نیازمند اتخاذ سیاست‌های اصلاحی فوری و راهبردی است.
روند صعودی مصرف بنزین و پیامدهای آن در بحران انرژی ایران
روند صعودی مصرف بنزین نشانه‌ای روشن از شدت گرفتن بحران انرژی ایران است. بر اساس آمار وزارت نفت، استان تهران در تابستان ۱۴۰۴ حدود ۱.۸۸۴ میلیارد لیتر بنزین مصرف کرده است که معادل ۱۵ درصد از کل مصرف کشور می‌باشد، در حالی که میانگین مصرف روزانه بنزین در کشور ۱۳۴.۳ میلیون لیتر بوده و نسبت به تابستان ۱۴۰۳ که ۱۲۹.۴ میلیون لیتر بود، حدود ۵ میلیون لیتر افزایش یافته است. بیشترین رکورد نیز در روز ۲۲ شهریور با مصرف ۱۵۴.۷ میلیون لیتر ثبت شد.
افزایش جمعیت در شهرهای بزرگ، رشد سفرهای تابستانی و بین‌شهری، توسعه مناطق مسکونی و ترافیک شدید شهری همگی در تشدید این وضعیت نقش دارند. علاوه بر این، افزایش خودروهای شخصی و استفاده ناکافی از حمل‌ونقل عمومی باعث افزایش قابل توجه تقاضای سوخت شده است. متوسط سرانه مصرف بنزین در ایران حدود ۴ لیتر در روز برای هر نفر است که بالاتر از میانگین جهانی یعنی ۳ لیتر می‌باشد.
کارشناسان اقتصادی و انرژی هشدار می‌دهند که ادامه این روند بدون مدیریت مناسب منجر به افزایش وابستگی کشور به واردات بنزین و فشار مالی مضاعف خواهد شد، به طوری که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد ادامه روند کنونی تا سال ۱۴۰۷ بیش از ۱۶ میلیارد دلار سالانه هزینه ارزی به همراه خواهد داشت. پیامدهای زیست‌محیطی نیز مشهود است؛ افزایش مصرف بنزین باعث رشد آلودگی هوا و فشار بر منابع انرژی غیرقابل تجدید می‌شود و سلامت عمومی و کیفیت زندگی شهروندان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در صورت عدم اجرای سیاست‌های اصلاحی جدی، اثرات بلندمدت بر اقتصاد ملی و امنیت انرژی کشور مشهود خواهد بود و شدت بحران انرژی ایران در سال‌های آینده را نمایان می‌سازد.
عوامل مؤثر بر رشد مصرف
رشد چشمگیر مصرف بنزین در کشور ناشی از مجموعه‌ای از عوامل جمعیتی، اقتصادی و رفتاری است. افزایش جمعیت در شهرهای بزرگ و توسعه مناطق شهری باعث شده است تا تعداد خودروهای شخصی به شدت افزایش یابد و تقاضای سوخت در این مناطق بالا رود. علاوه بر این، سفرهای تابستانی و بین‌شهری در طول سال، فشار مضاعفی بر شبکه توزیع سوخت وارد می‌کند و میانگین مصرف روزانه را در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش داده است. تعطیلات رسمی و ایام پر ترافیک شهری نیز به صورت مستقیم بر میزان مصرف تأثیرگذار هستند و نشان‌دهنده اهمیت مدیریت سفرها و ترافیک برای کاهش مصرف سوخت است.
از سوی دیگر، استفاده ناکافی از حمل‌ونقل عمومی و کمبود زیرساخت‌های مناسب برای جابه‌جایی‌های شهری باعث شده تا مردم بیشتر به خودروهای شخصی متکی باشند. رشد اقتصادی و افزایش درآمد خانوارها نیز توان خرید خودروهای بیشتر و افزایش سفرهای شخصی را فراهم کرده است. در مجموع، این عوامل ترکیبی موجب شده است تا روند مصرف بنزین صعودی باقی بماند و فشار بر منابع انرژی کشور افزایش یابد، موضوعی که نشان‌دهنده نیاز فوری به برنامه‌ریزی و سیاست‌های اصلاحی در زمینه مدیریت سوخت و حمل‌ونقل است.