مشکلات ازدواج در ایران دیگر فقط یک دغدغه شخصی یا خانوادگی نیست، بلکه به معضلی جدی و اجتماعی تبدیل شده که سبک زندگی نسل جدید را دگرگون کرده است. اگر روزگاری ازدواج در سنین جوانی نشانه موفقیت، بلوغ و آغاز یک زندگی پایدار به حساب می‌آمد، امروز بسیاری از جوانان با وجود رسیدن به سن مناسب، نه تمایل و نه شرایط لازم برای تشکیل زندگی مشترک را دارند. ترکیبی از فشارهای اقتصادی، تغییر ارزش‌ها، ترس از تعهد، و سبک‌های جدید رابطه، باعث شده «مجردماندن» برای برخی انتخابی آگاهانه و برای برخی دیگر نتیجه اجبارهای اجتماعی و اقتصادی باشد.
مشکلات ازدواج در ایران
مشکلات ازدواج در ایران در سال‌های اخیر تنها یک دغدغه فردی یا خانوادگی نیست، بلکه به مسئله‌ای اجتماعی و چندبعدی تبدیل شده که نگرش نسل جوان را نسبت به تشکیل زندگی مشترک تغییر داده است. دیگر مسئله فقط تورم یا سنت‌های قدیمی نیست، بلکه مجموعه‌ای از فشارهای روانی، تغییر سبک زندگی، بالا رفتن سطح توقعات و نبود ثبات اقتصادی، تصمیم‌گیری درباره ازدواج را برای بسیاری از جوانان دشوار و حتی پرریسک کرده است. امروز بخش قابل توجهی از جوانان معتقدند که برای شروع زندگی مشترک باید از نظر مالی و عاطفی به سطحی از آمادگی برسند؛ سطحی که در شرایط فعلی دستیابی به آن ساده نیست. همین نگاه باعث شده ازدواج ـ که زمانی نشانه بلوغ و موفقیت اجتماعی بود ـ به یک انتخاب دوربرد، قابل تردید یا حتی کنار گذاشته شده تبدیل شود.
از سوی دیگر، مشکلات ازدواج در ایران تنها به فشارهای اقتصادی محدود نمی‌شود، بلکه چالش‌های فرهنگی، دخالت‌های خانوادگی، نبود آموزش مهارت‌های ارتباطی و عاطفی، و ظهور سبک‌های جدید رابطه نیز در کاهش تمایل به ازدواج نقش پررنگی دارند. در بسیاری از موارد، سخت‌گیری‌ها و رسوم هزینه‌بر، جوانان را از قدم گذاشتن در مسیر ازدواج دلسرد می‌کند. همچنین رشد روابط غیررسمی و تغییر ارزش‌ها باعث شده نیازهای عاطفی و اجتماعی در قالب‌هایی غیر از ازدواج تأمین شود. این شرایط موجب شده تأخیر در ازدواج نه‌تنها امری غیرعادی نباشد، بلکه به یک انتخاب رایج در میان نسل جدید تبدیل شود؛ حتی در میان افرادی که از نظر مالی یا اجتماعی مشکل خاصی ندارند اما احساس آمادگی روانی یا امنیت عاطفی کافی برای تعهد بلندمدت نمی‌کنند.
بحران اقتصادی؛ از رؤیای خانه تا کابوس هزینه‌ها
بحران اقتصادی در سال‌های اخیر به‌گونه‌ای پیش رفته است که برای بسیاری از جوانان، تشکیل زندگی مشترک دیگر نه یک انتخاب طبیعی، بلکه معضلی پیچیده و سنگین به‌حساب می‌آید. افزایش بی‌وقفه قیمت مسکن، جهش سرسام‌آور اجاره‌بها، و کاهش قدرت خرید خانوارها موجب شده است که بحران اقتصادی به مانعی جدی در مسیر ازدواج تبدیل شود. در شرایطی که در دهه‌های گذشته خرید خانه، هرچند با سختی، امری دست‌یافتنی به‌شمار می‌رفت، امروز حتی تأمین پیش‌پرداخت اجاره یک واحد کوچک، نیازمند چندین سال پس‌انداز و تحمل فشار مالی قابل‌توجه است. این وضعیت باعث شده است که بسیاری از زوج‌های جوان پیش از آغاز زندگی مشترک، با بدهی و تعهدات مالی سنگین مواجه شوند.
افزایش مستمر هزینه‌های روزمره و مایحتاج اولیه، بنیان اقتصادی خانواده‌ها را به‌شدت متزلزل ساخته است. هزینه‌های مربوط به تهیه جهیزیه، برگزاری مراسم، و آغاز زندگی مشترک، با شرایط موجود عملاً خارج از توان طبقه متوسط و قشر کارگر شده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که تداوم بحران اقتصادی، نه‌تنها نرخ ازدواج را کاهش داده، بلکه موجب افزایش میانگین سن ازدواج و رشد تمایل به تجرد ناخواسته در جامعه شده است. به این ترتیب، رؤیای داشتن خانه و شروع یک زندگی مستقل، برای بخش قابل‌توجهی از جوانان به کابوسی واقعی بدل شده است که چشم‌انداز روشنی برای آن دیده نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: طلاق صوری در ایران؛ از قوانین حمایتی تا سوءاستفاده خانوادگی
موانع فرهنگی و دخالت‌های خانواده
یکی از ابعاد مهم مشکلات ازدواج در ایران ریشه در ساختارهای فرهنگی و سنتی جامعه دارد که هنوز تغییرات اساسی را نپذیرفته‌اند. در بسیاری از خانواده‌ها، تصمیم‌گیری درباره ازدواج جوانان نه بر اساس خواست و استقلال فردی، بلکه تحت تأثیر معیارهای سنتی، طبقه اجتماعی، قومیت، مذهب و دیدگاه‌های نسل بزرگ‌تر انجام می‌گیرد. این وضعیت موجب می‌شود آزادی انتخاب، شناخت پیش از ازدواج و شکل‌گیری روابط سالم میان زوجین با محدودیت‌های جدی مواجه شود. بسیاری از خانواده‌ها همچنان بر الگوهای قدیمی نظیر ازدواج‌های معرفی‌شده توسط اقوام، تأکید افراطی بر «آبرو»، و دخالت در کوچک‌ترین جزئیات انتخاب شریک زندگی پافشاری می‌کنند که نتیجه آن کاهش رضایت طرفین و ایجاد تنش در مراحل اولیه ازدواج است.
مشکلات ازدواج در ایران زمانی تشدید می‌شود که دخالت‌های بی‌وقفه خانوادگی پس از ازدواج نیز ادامه می‌یابد و مانع استقلال زوجین در مدیریت زندگی مشترک می‌گردد. انتظارهای غیرمنطقی خانواده‌ها، تحمیل معیارهای تربیتی متفاوت، و دخالت در مسائل مالی و شخصی زوجین از جمله عواملی است که روابط را تضعیف کرده و زمینه‌ساز اختلافات مزمن می‌شود. کارشناسان اجتماعی معتقدند تا زمانی که جامعه از نگاه سنت‌محور به سمت احترام به استقلال فردی، گفت‌وگو و انتخاب آزاد حرکت نکند، این معضل پابرجا خواهد ماند و بخش فرهنگی همچنان یکی از اصلی‌ترین موانع پایداری روابط و شکل‌گیری زندگی مشترک سالم باقی خواهد ماند.
در نهايت ، افزایش هزینه‌های زندگی، فشارهای اقتصادی و موانع فرهنگی، ازدواج را در ایران به چالشی بزرگ برای جوانان تبدیل کرده است. همچنین افزایش قیمت طلا، هزینه‌های جهیزیه را بالا برده و بار مالی اضافی بر دوش کسانی گذاشته که قصد تشکیل زندگی مشترک دارند. بدون راهکارهای اقتصادی و فرهنگی جامع، ازدواج برای بسیاری از جوانان همچنان رویایی به تعویق افتاده باقی خواهد ماند.