در هفته‌های اخیر، موضوع اخراج گسترده مهاجران افغان از ایران به یکی از چالش‌های مهم اجتماعی و انسانی تبدیل شده است. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد که صدها هزار نفر از اتباع افغانستانی در حال بازگشت اجباری به کشورشان هستند؛ روندی که نه تنها پیامدهای انسانی و اقتصادی در ایران به‌جا می‌گذارد، بلکه برای افغانستانِ بحران‌زده نیز تبعات سنگینی دارد.
اخراج گسترده مهاجران افغان
پدیده اخراج گسترده مهاجران افغان از ایران در ماه‌های اخیر ابعادی بی‌سابقه پیدا کرده است. مقام‌های دولتی اعلام کرده‌اند که طی سال جاری بیش از یک میلیون و دویست هزار تبعه افغانستانی از کشور خارج شده‌اند و برنامه‌ریزی برای بازگرداندن صدها هزار نفر دیگر همچنان ادامه دارد. این روند نه تنها بر ساختار اجتماعی ایران تأثیر گذاشته، بلکه خانواده‌های مهاجران را در شرایطی بسیار سخت و ناامن در افغانستان رها کرده است. بسیاری از این افراد سال‌ها در ایران زندگی کرده، کار کرده و حتی فرزندانشان در مدارس ایرانی درس خوانده‌اند. با این حال، تصمیم‌های ناگهانی در زمینه اخراج، آن‌ها را بدون فرصت آماده‌سازی به مرزها منتقل کرده است.
از سوی دیگر، کارشناسان هشدار می‌دهند که اخراج گسترده مهاجران افغان پیامدهای اقتصادی قابل‌توجهی نیز برای ایران خواهد داشت. بخش بزرگی از نیروی کار در حوزه‌های ساختمانی، خدمات شهری و کشاورزی را مهاجران افغانستانی تشکیل می‌دهند و حذف آن‌ها می‌تواند بازار کار داخلی را با بحران مواجه کند. همچنین گزارش‌ها حاکی از آن است که کمبود نیروی انسانی در برخی شهرها، از جمله تهران و مشهد، پس از این موج اخراج، به چالش‌های جدی در مدیریت خدمات عمومی منجر شده است.
کمبود نیروی کار در ایران
اخراج گسترده مهاجران افغان باعث شده است که بسیاری از بخش‌های اقتصادی و خدماتی ایران با کمبود شدید نیروی کار مواجه شوند. مهاجران افغان سال‌ها در حوزه‌های ساختمانی، کشاورزی، خدمات شهری و صنوف مختلف فعالیت داشته‌اند و جایگزینی آن‌ها در کوتاه‌مدت تقریباً غیرممکن است. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند تولید، ارائه خدمات شهری و حتی پروژه‌های عمرانی را با اختلال جدی روبه‌رو کند و فشار اقتصادی بر جامعه ایرانی را افزایش دهد.
آثار اخراج گسترده مهاجران افغان در سطح شهرها و استان‌ها نیز مشهود است. در تهران، مشهد و سمنان کمبود پاکبان، کارگر خدماتی و نیروهای پشتیبانی باعث شده تا مدیریت شهری دچار چالش‌های عملیاتی و امنیتی شود. تحلیل‌گران اقتصادی بر این باورند که بدون بازنگری در سیاست‌های مهاجرتی و برنامه‌ریزی دقیق، ایران ممکن است با بحران نیروی کار مواجه شود که پیامدهای آن فراتر از بخش خدمات و اقتصاد شهری خواهد بود.
بحران انسانی در افغانستان
برنامه جهانی غذا اعلام کرده است که به دلیل بازگشت اجباری بیش از یک و نیم میلیون نفر از ایران و پاکستان، افغانستان با وضعیت اضطراری غذایی مواجه شده است. حدود یک‌چهارم جمعیت افغانستان دچار ناامنی غذایی حاد هستند و میلیون‌ها کودک از سوءتغذیه رنج می‌برند. سازمان ملل هشدار داده است که در زمستان پیش‌رو ممکن است بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون نفر در این کشور نیازمند کمک فوری غذایی باشند.
نتیجه‌گیری
اخراج گسترده مهاجران افغان از ایران به بحرانی چندوجهی تبدیل شده است؛ بحرانی که هم تبعات اجتماعی و اقتصادی برای ایران دارد و هم یک بحران انسانی بزرگ برای افغانستان به همراه می‌آورد. کارشناسان معتقدند بدون همکاری منطقه‌ای، حمایت سازمان‌های بین‌المللی و اتخاذ سیاست‌های انسانی‌تر، این روند می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در مرزهای شرقی ایران و افزایش ناامنی در منطقه منجر شود.