در حرکتی بی‌سابقه، گروه‌هایی از اعتراض نانوایان ایران در چندین شهر ایران از جمله قم، اصفهان، مشهد و اهواز، در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ دست به تجمعات اعتراضی زدند و خواستار اجرای وعده‌های مالی و مدیریتی دولت شدند.این اعتراضات در حالی صورت گرفت که این صنف با چالش‌های فراوانی در زمینه توزیع آرد، پرداخت یارانه‌ها و اجرای سامانه الکترونیکی «نانینو» مواجه است.
اعتراض نانوایان ایران
اعتراض نانوایان ایران در اردیبهشت ۱۴۰۴ تازه‌ترین فصل از یک بحران قدیمی است که در طول بیش از یک دهه گذشته، بارها با چهره‌ای جدید ظاهر شده است. نانوایان همواره یکی از حساس‌ترین و کلیدی‌ترین اقشار در اقتصاد خانوارهای ایرانی بوده‌اند؛ چرا که نان به‌عنوان کالای اساسی، بخش مهمی از سبد معیشتی مردم را تشکیل می‌دهد.
سرچشمه مشکلات نانوایان به اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در دولت دهم بازمی‌گردد. از آن زمان، قیمت آرد و نان وارد مسیر پرنوسانی شد. دولت‌ها تلاش کردند با اختصاص یارانه مستقیم یا غیرمستقیم، این بخش را تحت کنترل نگه دارند؛ اما ناکارآمدی سیستم توزیع، فساد گسترده، و عدم پرداخت به موقع مطالبات، همگی زمینه‌ساز نارضایتی این صنف شدند.
در دولت سیزدهم، تلاش شد با راه‌اندازی سامانه «نانینو» و طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، شفافیت و کنترل بیشتری در تخصیص آرد و پرداخت یارانه‌ها ایجاد شود. این سامانه قرار بود به دولت امکان دهد یارانه را به جای نانوا، به مصرف‌کننده نهایی منتقل کند.اما از همان آغاز، مشکلات فنی، ضعف در آموزش نانوایان و اختلال‌های مکرر در سیستم، باعث شد تا این طرح با انتقادات گسترده مواجه شود. بسیاری از اعتراض نانوایان ایران اعلام کردند که سامانه نه تنها به کاهش مشکلات کمکی نکرده، بلکه با تأخیر در پرداخت و نبود شفافیت، کار را برای آن‌ها سخت‌تر کرده است.
شعارها و خواسته‌ها: فریادهای خیابانی
در اعتراضات گسترده اردیبهشت ۱۴۰۴، نانوایان نه تنها در مقابل مراکز دولتی تجمع کردند، بلکه با سردادن شعارهایی تند و معنا‌دار، اعتراض نانوایان ایران خود را نسبت به وضعیت موجود به شکلی علنی و هماهنگ نشان دادند. این شعارها بازتاب‌دهنده‌ی سال‌ها فشار اقتصادی، بی‌توجهی مسئولان و نبود پاسخگویی شفاف نسبت به مطالبات صنفی این قشر کلیدی بود.
برخی از شعارهای پرتکرار و نمادین که در ویدیوها و گزارش‌های شبکه‌های اجتماعی دیده و شنیده شد، به شرح زیر بود:«وعده و وعید کافیه، سفره ما خالیه»این شعار به نماد اعتراض نانوایان تبدیل شد. به‌طور مستقیم دولت را خطاب قرار داده و از سیاست‌های وعده‌محور و عدم تحقق عملی انتقاد می‌کند. نشان می‌دهد که نانوایان دیگر به وعده‌های بدون عمل اعتقادی ندارند و خواستار اقدام فوری و ملموس هستند.«نان ما گروگان سامانه‌هاست»اشاره‌ای صریح به سامانه «نانینو» که به زعم نانوایان نه‌تنها در حل مشکلات حوزه نان کارآمد نبوده، بلکه خود تبدیل به یکی از موانع اصلی فعالیت روان نانوایی‌ها شده است. آن‌ها سامانه‌ای را که قرار بود موجب عدالت در توزیع آرد شود، حالا عامل توقف و اختلال در تأمین معیشت خود می‌دانند.
از نان شب‌مان گذشته، عدالت نمی‌خواهید؟»شعار عاطفی و تند که از وضعیت بحرانی اعتراض نانوایان ایران حکایت دارد. این جمله نه تنها از فقر اقتصادی می‌گوید، بلکه ادعای بی‌عدالتی در سیاست‌گذاری و توزیع منابع.
واکنش‌های دولتی و پارلمانی
در روزهای اولیه پس از برگزاری تجمعات سراسری نانوایان، هیچ‌یک از مقامات رسمی دولت از جمله سخنگوی دولت، وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه و یا وزارت جهاد کشاورزی واکنش مشخصی به این اعتراض نانوایان ایران نشان ندادند. این سکوت، به‌ویژه در فضای مجازی و میان افکار عمومی، به‌عنوان بی‌توجهی و یا حتی نوعی انکار بحران تلقی شد.برخی تحلیل‌گران رسانه‌ای این سکوت را ناشی از درگیری‌های پشت‌پرده میان دستگاه‌های مختلف بر سر مسئولیت پرداخت یارانه نانوایان و مدیریت سامانه «نانینو» دانستند. چراکه بخشی از وظایف این حوزه میان چند نهاد از جمله وزارت اقتصاد، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان هدفمندی یارانه‌ها تقسیم شده است.
جمع‌بندی
در مجموع، واکنش‌های دولتی تا این لحظه بیشتر ماهیتی تدافعی داشته و همراه با انکار بخشی از واقعیت‌ها بوده است. در مقابل، برخی نمایندگان مجلس تلاش کرده‌اند نقش فعال‌تری ایفا کنند، اما در نبود اراده سیاسی در بدنه دولت، نتوانسته‌اند تأثیر عملی و مستقیمی بر روند حل بحران بگذارند.تا زمانی که دولت پاسخ شفافی به مطالبه اصلی نانوایان یعنی «پرداخت فوری مطالبات و اصلاح نظام توزیع آرد» ندهد، احتمال بازگشت یا حتی گسترش اعتراض نانوایان ایران وجود دارد.
