در قلب ایران که سیاست و مذهب در هم تنیده شده اند و اقتصاد در زمین مقدس قدم برمی دارد، برخی از مالیات ها مانند اسرار و ماهیت عجیب و غریب به نظر می رسند، اما جزء لاینفک بافت فرهنگی و مذهبی کشور هستند؛ و این مالیات‌ها فقط اعدادی نیستند که به بودجه دولت اضافه می‌شوند، بلکه بازتابی از فلسفه عمیقی هستند که فرد را به باورهایش پیوند می‌دهد و جامعه را به ارزش‌هایش ملزم می‌کند.
خمس: وقتی ایمان به یک اقتصاد تبدیل می شود
یکی از بحث برانگیزترین مالیات ها در ایران، خمس است، وظیفه شرعی که بر درآمد سالانه افراد تحمیل می شود؛ و این مالیات که از ارکان اسلام شیعی به شمار می رود، ۲۰ درصد از درآمد مازاد هر فرد را پس از رفع نیازهای اولیه او می گیرد؛ هم خمس فقط یک واجب مالی نیست، بلکه بیانگر همبستگی اجتماعی و مذهبی است؛ این پول به مراجع مذهبی پرداخت می شود تا برای حمایت از حوزه های علمیه، کمک به فقرا و تأمین مالی پروژه های مذهبی استفاده شود.با این حال، چیزی که خمس را برای برخی عجیب می کند، فقدان یک سیستم نظارتی دقیق است که تعیین می کند این پول کجا و چگونه خرج می شود؛ و در اینجا دین واسطه بین فرد و نهاد می شود و انفاق بخشی از هویت دینی و سیاسی می شود.
زکات فطره: معنویت با ویژگی های مالیاتى
با پایان یافتن ماه مبارک رمضان، مسلمانان در ایران برای پرداخت زکات فطره که یک تکلیف شرعی است بر هر مسلمان توانمندی می شتابند؛ اما در اصل زکات وسیله ای برای همبستگی اجتماعی محسوب می شد که در آن از پول یا غذا برای کمک به فقرا استفاده می شد.اما آنچه قابل توجه است این است که این رویه که قرار است داوطلبانه باشد، شبیه نظام مالیاتی رسمی خصلت نظارتی به خود گرفته است؛ و نهادهای دولتی و مذهبی بر جمع آوری و توزیع زکات نظارت می کنند و به آن خصلت اداری عجیبی می دهند که فراتر از مفهوم عبادت فردی است.
مالیات وقف: هنگامی که انفاق به بدهی تبدیل می شود
وقف در ایران، مانند جهان اسلام، یک عمل خیریه است که در آن فرد بخشی از اموال خود را برای مقاصد مذهبی یا خیریه می بخشد؛ اما در ایران، وقف ابعاد دیگری دارد، زیرا بر اموال وقفی مالیات وضع می شود.در اینجا پارادوکس مطرح می شود؛ چگونه یک اهدای داوطلبانه می تواند به یک بدهی مالیاتی تبدیل شود؟این پول برای حمایت از مؤسسات مذهبی و نگهداری از اموال وقفی استفاده می شود، اما سؤالاتی را در مورد عادلانه بودن این سیستم ایجاد می کند که بر دوش کمک کنندگان است.
پول خون: عدالتی که به زبان پول صحبت می کند
در نظام قضایی ایران، مقررات جبران خسارت بدنی یا قتل بر اساس مفهوم دیه برگرفته از شریعت اسلام است؛ دیه که به عنوان غرامت مالی به قربانیان یا خانواده های آنها پرداخت می شود، بسته به مذهب و جنسیت قربانی، ارزش آن متفاوت است.اگرچه دیه جزء نظام شرعی و حقوقی محسوب می شود، اما به دلیل نابرابری در تعیین ارزش آن، بسیار بحث برانگیز است؛ آیا ارزش یک فرد را می توان با مذهب یا جنسیت سنجید؟ این سوال در ذهن ها باقی می ماند و شخصیت عجیبی به این مالیات می دهد.
زمانی که جشن ها به هزینه تبدیل می شوند
در مناسبت های مهم مذهبی، مانند عاشورا و رمضان، هزینه های اضافی برای مشاغل و فعالیت های تجاری اعمال می شود؛ و از برخی سازمان ها برای شرکت در برگزاری مراسم مذهبی یا حمایت از دسته های عزاداری درخواست پول می شود.این مالیات‌ها اگرچه برای حمایت از سنت‌ها و مناسبت‌های مذهبی در نظر گرفته شده‌اند، اما برخی آنها را باری بر اقتصاد و بار اضافی برای افراد و مشاغل می‌دانند؛ اما این نظام همچنان بخشی از هویت دینی و فرهنگی ایران است.
بین ایمان و هزینه
مالیات های مذهبی در ایران منعکس کننده تضادهای عمیق بین تعهد معنوی و نیاز اقتصادی است که حامیان این مالیات ها آنها را وسیله ای برای ارتقای همبستگی اجتماعی و حفاظت از هویت اسلامی می دانند، در حالی که منتقدان آن را ابزاری اقتصادی می دانند که برای تقویت قدرت مذهبی و سیاسی استفاده می شود و بار افراد را به دوش می کشد.
تاثیر اجتماعی و اقتصادی
ما منکر این نیستیم که این مالیات‌ها به حمایت از فقرا، تامین مالی فعالیت‌های مذهبی و حفظ میراث اسلامی کمک می‌کند، اما به‌عنوان یک بار اضافی بر دوش شهروندان، به‌ویژه با توجه به بحران‌های اقتصادی پیش روی ایران، مانند تورم و بیکاری، تلقی می‌شود.
بین واقعیت و جاه طلبی
اگرچه این مالیات ها مبتنی بر آموزه های دینی است، اما اجرای آن در بستر اقتصادی و سیاسی باعث بحث برانگیز می شود؛ آیا می توان این مالیات ها را به ابزارهای شفاف تر و عادلانه تر تبدیل کرد؟ یا بخشی از نظام اقتصادی دینی ایران باقی خواهد ماند؟
در پایان: دین و اقتصاد در یک دوراهی
در ایران که عقاید و علایق در هم تنیده شده اند، مالیات های مذهبی همچنان موضوع کنجکاوی و بحث است؛ و این مالیات‌ها که حامل پیام‌های دینی و اجتماعی هستند، نشان‌دهنده عمق چالش‌های پیش روی کشور در تلاش برای دستیابی به تعادل بین دین و دولت، بین معنویت و اقتصاد است.با این حال، سرنوشت این مالیات ها در نهایت به توانایی رژیم در ایجاد تعادل بین ایمان و عدالت، دکترین و زندگی روزمره بستگی دارد.