ریال ایرانی تحت فشار تورم بی‌سابقه قرار گرفته است و قدرت خرید مردم روزبه‌روز کاهش می‌یابد. نرخ تورم شهریور ۱۴۰۴ حدود ۴۶ درصد اعلام شده و تحلیلگران اقتصادی هشدار می‌دهند که این روند در ماه‌های آینده ادامه خواهد داشت. کارشناسان معتقدند بدون استقلال بانک مرکزی، انضباط مالی دولت و هماهنگی سیاست‌های پولی و مالی، هیچ اقدامی برای تثبیت ارزش پول ملی پایدار نخواهد بود. افزایش نقدینگی، وابستگی بودجه دولت به منابع بانکی و ناترازی در بازارهای داخلی، از مهم‌ترین عوامل فشار بر ریال محسوب می‌شوند و کنترل کوتاه‌مدت نرخ ارز نمی‌تواند راه‌حل واقعی این بحران باشد.
ریال ایرانی؛ قربان تورم و فشارهای اقتصادی
ریال ایرانی این روزها تحت فشارهای شدید تورم و بی‌ثباتی اقتصادی قرار گرفته است و قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته است. نرخ تورم شهریور ۱۴۰۴ بیش از ۴۶ درصد اعلام شد و کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند که بدون سیاست‌های پولی منسجم و مستقل، ریال ایرانی قادر به حفظ ارزش خود نخواهد بود. افزایش نقدینگی، کسری بودجه دولت و ناترازی بازارهای داخلی از مهم‌ترین عوامل تضعیف ریال است.
در کنار این موارد، بی‌اعتمادی عمومی نسبت به تصمیم‌های اقتصادی و نوسانات نرخ ارز باعث شده است که مردم به دنبال دارایی‌های جایگزین مانند طلا و ارز باشند. کارشناسان معتقدند تنها با استقلال بانک مرکزی، انضباط مالی دولت و هماهنگی سیاست‌های پولی و مالی می‌توان جلوی سقوط بیشتر ریال را گرفت و مسیر بازسازی اعتماد عمومی به پول ملی هموار شود.
نظام بانکی؛ منبع خلق پول بی‌ضابطه
نظام بانکی ایران از اختلالات ساختاری جدی رنج می‌برد و به‌عنوان یکی از منابع اصلی خلق پول بی‌ضابطه عمل می‌کند که فشارهای تورمی را بر اقتصاد تشدید می‌کند. بسیاری از بانک‌ها ترازنامه‌های سنگینی دارند، اما دارایی‌های غیرمولد و مطالبات مشکوک‌الوصول در آنها وجود دارد که عملاً منجر به تزریق نقدینگی جدید به بازار بدون تولید واقعی می‌شود. این رشد کنترل‌نشده نقدینگی، ارزش ریال را تضعیف و نوسانات قیمت‌ها در بازار را افزایش می‌دهد.
در مقابل، بانک مرکزی در ماه‌های اخیر تلاش کرده است با وضع محدودیت‌های سختگیرانه بر رشد ترازنامه بانک‌ها، تعیین سقف برای دارایی‌های مالی و جلوگیری از استقراض غیرمجاز از منابع بانک مرکزی، این روند را مهار کند. با این حال، کارشناسان معتقدند موفقیت این سیاست‌ها به استمرار کامل و استقلال بانک مرکزی از دخالت‌های سیاسی بستگی دارد، زیرا هرگونه مداخله خارجی می‌تواند تلاش‌ها را خنثی و محیط تورم مزمن را دوباره بازتولید کند.
جنگ روانی؛ انتظارات تورمی تعیین‌کننده‌اند
ریال ایرانی این روزها نه تنها با فشارهای اقتصادی و تورم مواجه است، بلکه تحت تأثیر جنگ روانی و انتظارات تورمی نیز قرار دارد. وقتی فعالان اقتصادی و مردم به کاهش پایدار تورم باور ندارند، تقاضا برای دارایی‌های جایگزین مانند طلا و ارز افزایش می‌یابد و ریال ایرانی بیش از پیش تضعیف می‌شود. این شرایط باعث می‌شود هر اقدام کوتاه‌مدت برای تثبیت نرخ ارز یا کنترل قیمت‌ها تأثیر واقعی نداشته باشد و بی‌اعتمادی عمومی ادامه یابد.
کارشناسان تأکید می‌کنند که تنها از طریق شفاف‌سازی سیاست‌های پولی و اطلاع‌رسانی منظم می‌توان انتظارات تورمی را تعدیل کرد و فضای اعتماد به پول ملی را بازسازی نمود. انتشار گزارش‌های ماهانه، هدف‌گذاری تورم صریح و هماهنگی سیاست‌های مالی و پولی، ابزارهای مؤثری هستند که می‌توانند در میان‌مدت نه تنها ارزش ریال را تثبیت کنند، بلکه تقاضا برای نگهداری ریال را نیز افزایش دهند و اثر جنگ روانی را کاهش دهند.
اعتماد عمومی؛ شرط طلایی نجات ریال
قدرت پول ملی صرفاً در ترازنامه بانک مرکزی تعیین نمی‌شود، بلکه انعکاس اعتماد مردم به سیاست‌گذار است. اگر تصمیم‌ها قابل پیش‌بینی و شفاف باشند، مردم ریال را نگه می‌دارند؛ اما بی‌ثباتی، رفتار هیجانی و سیاست‌های ناگهانی باعث فرسایش اعتماد می‌شود. به باور تحلیلگران، بانک مرکزی برای موفقیت در مهار تورم باید سه محور را دنبال کند: ۱. استقلال نهادی و مقاومت در برابر فشارهای بودجه‌ای، ۲. سیاست پولی شفاف و علمی، ۳. هماهنگی کامل با سیاست مالی دولت.