زلزله جنوب شرق ایران، به بزرگی ۵.۱ ریشترلرزاند و نگرانی‌ها نسبت به فعالیت‌های زلزله‌خیز این منطقه افزایش یافته است. ایران به دلیل واقع شدن روی گسل‌های فعال، همواره در معرض خطر زلزله قرار دارد و این رویداد تازه می‌تواند زنگ خطری برای آمادگی بیشتر و مدیریت بحران باشد.
موقعیت زلزله جنوب شرق ایران
زلزله روز پنج‌شنبه ۲۹ مه ۲۰۲۵ در عمق ۸ کیلومتری زمین در استان کرمان، بزرگی ۵.۱ ریشتر در جنوب شرق ایران، منطقه‌ای را لرزاند که از نظر زمین‌شناسی و لرزه‌خیزی یکی از پرخطرترین نقاط کشور به شمار می‌رود. این زلزله کانونی در استان کرمان داشت که یکی از استان‌های وسیع و استراتژیک ایران است. استان کرمان به همراه استان سیستان و بلوچستان در مجاورت هم قرار دارند و هر دو جزو مناطقی هستند که گسل‌های فعال متعددی در آنها وجود دارد.موقعیت زلزله جنوب شرق ایران در کمربند زلزله‌ای آلپاید قرار دارد که باعث می‌شود این نواحی به طور مکرر زمین‌لرزه‌های گوناگونی را تجربه کنند. به‌علاوه، کم‌عمق بودن این زلزله، خطرات و آسیب‌های آن را برای مناطق مسکونی افزایش می‌دهد.
از طرفی، جنوب شرق ایران به لحاظ جمعیتی، شامل شهرها، شهرک‌ها و روستاهای پراکنده‌ای است که زیرساخت‌های بسیاری از آنها در برابر زلزله مقاوم نیستند. بنابراین حتی زلزله‌ای با این شدت می‌تواند تهدیدی جدی برای ساکنان محلی باشد.همچنین باید توجه داشت که این منطقه به دلیل موقعیت استراتژیکش در مسیرهای ترانزیتی و اقتصادی، اهمیت ویژه‌ای دارد و وقوع زلزله می‌تواند بر مسیرهای ارتباطی و فعالیت‌های اقتصادی تأثیرگذار باشد.از نظر تاریخی، در جنوب شرق ایران سابقه وقوع زلزله‌های مخرب وجود دارد که نمونه‌هایی مانند زلزله بم در سال ۱۳۸۲ و دیگر زمین‌لرزه‌های کرمانشاه نشان می‌دهد که این مناطق چقدر آسیب‌پذیر هستند و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و اقدامات پیشگیرانه دارند.
تأثیرات بر مناطق مسکونی
زلزله جنوب شرق ایران بیشترین آسیب را به ساختمان‌های قدیمی و فاقد استانداردهای مقاوم‌سازی وارد کرده است. در بسیاری از مناطق جنوب شرق ایران، به‌ویژه روستاهای دورافتاده، ساختمان‌ها با مصالح سنتی مانند خشت و گل ساخته شده‌اند که در برابر لرزش‌های زمین مقاومت بسیار پایینی دارند. حتی در شهرها نیز، ساختمان‌هایی که اصول مهندسی زلزله‌مقاوم در آنها رعایت نشده باشد، در معرض ترک‌خوردگی یا تخریب جدی قرار گرفته‌اند.علاوه بر این، زلزله جنوب شرق ایران باعث آسیب به زیرساخت‌های حیاتی مانند جاده‌ها، پل‌ها، شبکه‌های برق و تأسیسات آبرسانی شده است. این خسارات می‌تواند زندگی روزمره ساکنان را مختل کند و روند امدادرسانی و کمک‌رسانی را به شدت کند نماید.
زلزله تنها آثار فیزیکی بر جای نمی‌گذارد، بلکه پیامدهای روانی و اجتماعی گسترده‌ای نیز به همراه دارد. ترس از تکرار زلزله، نگرانی ناشی از ویرانی خانه‌ها و دغدغه تأمین امنیت خانواده می‌تواند منجر به بروز مشکلات روانی در میان ساکنان شود.همچنین، جابه‌جایی و بی‌خانمان شدن موقت افرادی که خانه‌های خود را از دست داده‌اند، چالش‌های اجتماعی و اقتصادی جدیدی ایجاد می‌کند؛ به‌ویژه در مناطقی که با فقر و کمبود خدمات بهداشتی و اجتماعی مواجه هستند.
پیامد بر اقتصاد محلی و معیشت مردم
زلزله جنوب شرق ایران تنها به ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها آسیب نزده، بلکه پیامدهای عمیقی بر اقتصاد محلی و معیشت روزمره مردم این مناطق بر جای گذاشته است. بسیاری از ساکنان این منطقه به مشاغلی مانند کشاورزی، دامداری، صنایع‌دستی و کسب‌وکارهای کوچک وابسته‌اند که پایداری آنها به ثبات زیرساخت‌ها و امنیت محیط زندگی وابسته است. تخریب زمین‌های کشاورزی، از بین رفتن منابع آب، و آسیب به اماکن تولید و نگهداری دام و محصولات کشاورزی، می‌تواند اقتصاد خانوارها را برای مدت طولانی مختل کند.
از سوی دیگر، بسته شدن مسیرهای ارتباطی در اثر خرابی جاده‌ها و پل‌ها باعث کاهش شدید در رفت‌وآمد و مبادلات تجاری شده و بسیاری از بازارهای محلی با افت شدید فروش و رکود اقتصادی مواجه شده‌اند. این شرایط ممکن است مهاجرت اجباری برخی خانواده‌ها به شهرهای دیگر را نیز در پی داشته باشد.
سخن پایانی
بار دیگر نشان داد که آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی تنها به خرابی ساختمان‌ها محدود نمی‌شود، بلکه ابعاد گسترده‌ای از زندگی فردی و جمعی را در بر می‌گیرد. از تخریب زیرساخت‌های حیاتی گرفته تا آسیب‌های روانی، اجتماعی و اقتصادی، این رویداد زنگ خطری جدی برای مسئولان و جامعه است.مناطقی که سال‌ها با کمبود امکانات و ضعف خدمات عمومی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند، اکنون با بحرانی چندوجهی روبه‌رو شده‌اند. نگرانی‌ها درباره نوسازی زیرساخت‌ها، لزوم مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، آموزش عمومی برای آمادگی در برابر بحران، و همچنین ارائه حمایت‌های روانی و مالی، همگی به موضوعاتی حیاتی تبدیل شده‌اند.