مار عنکبوت‌دم یکی از نادرترین و عجیب‌ترین خزندگان ایران است که با دم عنکبوت‌مانند خود طعمه را فریب می‌دهد. این شکارچی مرموز در کوه‌های زاگرس زندگی می‌کند و به‌دلیل تخریب زیستگاه و شکار غیرقانونی در خطر انقراض قرار دارد.
مار عنکبوت‌دم؛ موجودی عجیب در دل طبیعت ایران
مار عنکبوت‌دم یکی از شگفت‌انگیزترین خزندگان بومی ایران است که در منطقه‌ی کوه‌های زاگرس، به‌ویژه در حوالی استان‌های لرستان و کرمانشاه، زیست می‌کند. ویژگی منحصربهفرد این مار، دم آن است که شکلی کاملاً شبیه به عنکبوت دارد. این ویژگی نه‌تنها ظاهری ترسناک به مار می‌دهد، بلکه در شکار نیز بسیار کارآمد است. مار عنکبوت‌دم با حرکت دادن دم خود، طعمه را فریب می‌دهد تا آن را با یک عنکبوت واقعی اشتباه بگیرد و در لحظه‌ای غافلگیرانه حمله می‌کند. این روش شکار در میان مارها نادر است و از آن یک گونه‌ی منحصر به فرد ساخته است.
با این‌حال، مار عنکبوت‌دم در معرض تهدیدهای گوناگونی قرار دارد؛ از بین رفتن زیستگاه طبیعی بر اثر ساخت‌وساز و گسترش جاده‌ها گرفته تا شکار بی‌رویه و ناآگاهی مردم محلی نسبت به اهمیت این موجود. گزارش‌هایی نیز از قاچاق این مار به کشورهای خارجی برای نمایش در باغ‌وحش‌ها یا استفاده‌های تجاری شنیده شده است. کارشناسان محیط‌زیست هشدار داده‌اند که در صورت ادامه‌ی این روند، احتمال انقراض مار عنکبوت‌دم بسیار بالاست. آنان خواستار افزایش آگاهی عمومی و ایجاد مناطق حفاظت‌شده برای نگهداری از این گونه‌ی نادر و مرموز هستند.
ساختار بدنی شگفت‌انگیز
ساختار بدنی مار عنکبوت‌دم یکی از شگفتی‌های طبیعت است که توجه بسیاری از پژوهشگران را به خود جلب کرده است. این مار نادر، که در مناطق خاصی از ایران یافت می‌شود، دارای دمی با ظاهر عنکبوت‌مانند است که از آن برای شکار طعمه استفاده می‌کند. در واقع، مار عنکبوت‌دم با حرکت دادن دم خود شبیه به حرکات یک عنکبوت، پرندگان کوچک را فریب می‌دهد و آن‌ها را به سمت خود می‌کشاند. این ویژگی منحصربهفرد نه‌تنها کارکردی بیولوژیکی دارد، بلکه در زنجیره غذایی منطقه نیز تأثیرگذار است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مار عنکبوت‌دم اغلب در سکوت کامل در کمین می‌نشیند و با استفاده از استتار طبیعی و دم فریبنده‌اش، یکی از موفق‌ترین شکارچیان خزنده به شمار می‌آید.
زهر، خطر و تعامل با انسان
با وجود ظاهر ترسناک و متفاوت، مار عنکبوت‌دم برخلاف برخی باورها، زهر کشنده‌ای ندارد و برای انسان تهدید جدی به‌شمار نمی‌رود. اگرچه برخی از گونه‌های مار در ایران می‌توانند برای انسان خطرناک باشند، اما تا کنون گزارشی از گزش یا آسیب انسانی توسط مار عنکبوت‌دم ثبت نشده است. این خزنده بیشتر از روی غریزه دفاعی به حرکات ناگهانی واکنش نشان می‌دهد و به‌دلیل شباهت انتهای بدنش به عنکبوت، می‌تواند شکارچیان را سردرگم کند. تعامل این گونه با انسان بیشتر در مناطق کوهستانی و خشک غرب ایران دیده می‌شود، جایی که احتمال برخورد با آن برای روستاییان یا کوهنوردان وجود دارد. با این حال، کارشناسان حیات وحش توصیه می‌کنند که در صورت مشاهده این مار، از نزدیک شدن یا تحریک آن پرهیز شود و به حفظ زیستگاه طبیعی‌اش احترام گذاشته شود.