مسمومیت غذایی در یزد بار دیگر ضعف نظارت بر سلامت غذا در مراسم مذهبی را آشکار کرد. در جریان یک مراسم عزاداری در شهرستان تفت، ده‌ها نفر دچار علائم شدید مسمومیت شدند و به مراکز درمانی منتقل گشتند. این حادثه، توجه کارشناسان سلامت را به بحران ایمنی غذایی در ایران جلب کرده است؛ بحرانی که در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده و سلامت عمومی را تهدید می‌کند.
مسمومیت غذایی در یزد
مسمومیت غذایی در یزد در روزهای اخیر بار دیگر توجه افکار عمومی را به وضعیت نگران‌کننده ایمنی غذایی در کشور جلب کرده است. در جریان یک مراسم عزاداری در شهرستان تفت، ده‌ها نفر از اهالی روستا پس از مصرف غذای نذری با علائمی چون تهوع، اسهال، سرگیجه و درد شکم مواجه شدند. این رویداد باعث شد بیش از ۵۰ نفر به مراکز درمانی مراجعه کنند، که برخی از آن‌ها حتی نیاز به بستری شدن در بیمارستان یافتند. در پی این حادثه، مسئولان بهداشت از نمونه‌برداری میکروبی از غذا و آب مصرف‌شده خبر داده‌اند، اما هنوز منبع آلودگی به‌طور دقیق مشخص نشده است. این نخستین‌بار نیست که در مراسم مذهبی شاهد مسمومیت دسته‌جمعی هستیم، اما آنچه این بار را متفاوت می‌سازد، هم‌زمانی آن با فصل گرما و هشدارهای قبلی درباره رعایت نکات بهداشتی در توزیع غذای نذری است. تکرار چنین وقایعی، گویای ضعف در نظارت مستمر و آموزش‌های عمومی در حوزه سلامت غذاست؛ موضوعی که نشان می‌دهد مسمومیت غذایی در یزد نه یک اتفاق تصادفی، بلکه نشانه‌ای از یک بحران ساختاری است.
بحرانی فراتر از یک رویداد محلی
مسمومیت غذایی در یزد را نمی‌توان صرفاً یک حادثه محدود به یک روستا یا یک مراسم مذهبی دانست. این رویداد نمادی از بحرانی گسترده‌تر در نظام ایمنی غذایی کشور است؛ بحرانی که در سال‌های اخیر با افزایش موارد مشابه در دانشگاه‌ها، مدارس و مراسم عمومی، ابعاد نگران‌کننده‌تری یافته است. ضعف نظارت مستمر بر فرایند تهیه و توزیع غذا، کمبود آموزش‌های بهداشتی برای عموم مردم، و بی‌توجهی به هشدارهای فصلی درباره فساد مواد غذایی، همگی از عوامل مؤثر در تکرار این گونه مسمومیت‌ها هستند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که باکتری‌هایی مانند سالمونلا، استافیلوکوکوس و اشریشیا کلی، به‌راحتی می‌توانند در زنجیره نذری‌ها و غذاهای گروهی وارد شده و سلامت ده‌ها نفر را به خطر اندازند. در این میان، مسمومیت غذایی در یزد تنها یکی از نمونه‌هایی است که توانسته خبرساز شود؛ در حالی‌که موارد بسیاری دیگر به دلیل نبود گزارش‌دهی دقیق یا عدم رسیدگی رسانه‌ای، در سکوت کامل باقی می‌مانند.
غذای نذری؛ از سنت دینی تا تهدید بهداشتی
در فرهنگ مذهبی ایران، غذای نذری جایگاه ویژه‌ای دارد و در بسیاری از مناسبت‌ها، به‌ویژه در ایام محرم و صفر، حجم قابل توجهی از غذا به صورت رایگان میان مردم توزیع می‌شود. با وجود این جایگاه معنوی و اجتماعی، عدم رعایت اصول بهداشتی در تهیه، نگهداری و توزیع این غذاها، در سال‌های اخیر به بحرانی جدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است. نبود نظارت کافی بر کیفیت مواد اولیه، پخت‌وپز در مکان‌های غیراستاندارد، و عدم کنترل دمای نگهداری غذا، همگی زمینه‌ساز بروز بیماری‌های منتقل‌شونده از طریق غذا هستند. حادثه اخیر مسمومیت غذایی در یزد نمونه‌ای گویاست که نشان می‌دهد چگونه یک اقدام مذهبیِ خیرخواهانه، در نبود الزامات بهداشتی، می‌تواند به تهدیدی برای جان مردم تبدیل شود. با تکرار چنین مواردی، لازم است نگاه مسئولانه‌تری به موضوع غذای نذری داشته باشیم، چرا که مسمومیت غذایی در یزد نه اولین مورد بوده و نه آخرین آن خواهد بود، اگر تدابیر مؤثر به کار گرفته نشود.
حادثه مسمومیت جمعی در استان یزد صرفاً یک اختلال گذرا در زنجیره تهیه و توزیع غذا نیست، بلکه بازتابی است از بحرانی عمیق‌تر در نظام سلامت و نظارت در ایران؛ جایی که هزاران وعده غذای نذری بدون هیچ‌گونه نظارت رسمی بر شرایط تهیه یا سلامت مواد اولیه توزیع می‌شود. این غذاهایی که قرار است نماد بخشش، تقوا و همبستگی اجتماعی باشند، در غیاب نظارت، به ابزارهایی برای انتقال بیماری و مسموم‌کردن مردم تبدیل شده‌اند. اینکه ده‌ها خانواده در یک شهر، پس از مصرف غذای نذری دچار مسمومیت شدید غذایی می‌شوند، نشانه‌ای روشن از کوتاهی نهادهای بهداشتی، شهرداری و حتی دینی در انجام وظایف نظارتی و پیشگیرانه خود است. با اینکه به‌صورت رسمی اعلام شده تحقیقاتی در حال انجام است، اما شهروندان به‌خوبی می‌دانند که این نوع تحقیقات اغلب بدون نتیجه مشخص یا اقدام مؤثر به پایان می‌رسد. در شرایطی که زیرساخت‌های بهداشتی رو به زوال است و شفافیت وجود ندارد، مردم همچنان قربانیان اصلی‌اند؛ چه به‌عنوان دریافت‌کنندگان غذای نذری، و چه به‌عنوان قربانیان سکوت مسئولان.