مهاجرت دانشجویان ایران به خارج از کشور شدت گرفته و دانشگاه‌های برتر، به ویژه دانشگاه تهران، با خطر از دست دادن نخبگان خود مواجه شده‌اند. فشارهای سیاسی، مشکلات معیشتی و سهمیه‌بندی‌های گسترده، مسیر علمی و پژوهشی کشور را تهدید می‌کند. این روند، کیفیت آموزش و پژوهش را کاهش داده و آینده نخبگان ایرانی را در معرض نابودی قرار داده است.
مهاجرت دانشجویان ایران
مهاجرت دانشجویان ایران طی سال‌های اخیر به یکی از بحرانی‌ترین مسائل آموزشی و پژوهشی کشور تبدیل شده است. فشارهای معیشتی، محدودیت‌های سیاسی و سهمیه‌بندی‌های گسترده، مسیر پیشرفت علمی دانشجویان و استادان را محدود کرده و باعث شده بخش قابل توجهی از نخبگان دانشگاه‌های برتر ایران به خارج از کشور کوچ کنند. بر اساس آمار رسمی، از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ حدود ۶۶ هزار دانشجو ایران را ترک کرده‌اند، اما آمارهای غیررسمی این رقم را تا ۲۰۰ هزار نفر تخمین می‌زنند. بیشترین سهم مهاجرت مربوط به دانشگاه‌های برتر مانند دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف بوده است، جایی که نزدیک به ۲۵ درصد از استادان فنی-مهندسی در یک بازه شش ساله از کشور مهاجرت کرده یا فرصت مطالعاتی طولانی‌مدت گرفته‌اند و بازنگشته‌اند. این روند نه تنها کیفیت آموزش و پژوهش را کاهش داده، بلکه موجب از دست رفتن سرمایه‌های انسانی ارزشمند و کاهش توان رقابت علمی ایران در سطح بین‌المللی شده است. به عبارت دیگر، مهاجرت دانشجویان ایران به یک تهدید جدی برای آینده علمی و نخبگانی کشور تبدیل شده است و بدون اقدامات فوری در زمینه بهبود شرایط معیشتی و آزادی علمی، این بحران ادامه خواهد داشت.
فشارهای سیاسی و معیشتی بر استادان
علاوه بر مشکلات معیشتی، فشارهای سیاسی نیز استادان را مجبور به ترک دانشگاه‌ها می‌کند. ابری‌نیا مثال زد: یکی از استادان جوان به دلیل سوالات شخصی و فشارهای غیرمرتبط با تحصیل، تهدید شده بود که اگر تا سال آینده ازدواج نکند، قراردادش تمدید نمی‌شود.موارد مشابه دیگر نشان می‌دهد که فشارهای اداری و بازجویی‌های غیرمرتبط با عملکرد علمی، محیط دانشگاه را ناامن کرده است. در چنین شرایطی، استادان ترجیح می‌دهند فرصت مطالعاتی یا مهاجرت به خارج را انتخاب کنند.
پیامدهای اجتماعی و آموزشی
مهاجرت دانشجویان ایران تأثیرات گسترده‌ای بر جامعه و نظام آموزشی کشور برجای گذاشته است. کاهش تعداد نخبگان در دانشگاه‌ها و خروج استادان متخصص، به کاهش کیفیت آموزش و پژوهش منجر شده و انگیزه دانشجویان داخلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسیاری از دانشجویان ممتاز و استادان برتر، به دلیل فشارهای اقتصادی، محدودیت‌های سیاسی و محیط علمی ناامن، ترجیح داده‌اند کشور را ترک کنند. این روند باعث شده که شکاف آموزشی بین دانشگاه‌های ایران و دانشگاه‌های معتبر جهانی افزایش یابد و فرصت‌های پژوهشی و علمی برای نسل‌های آینده محدود شود.
از سوی دیگر، مهاجرت دانشجویان ایران پیامدهای اجتماعی قابل توجهی نیز دارد. خانواده‌ها و جوامع محلی با فقدان نخبگان روبه‌رو شده و امکان انتقال تجربه و دانش محدود شده است. همچنین، این پدیده موجب کاهش اعتماد به آینده علمی کشور و بی‌انگیزگی میان دانشجویان شده و زنجیره نوآوری و توسعه علمی را مختل می‌کند. در نتیجه، کشور نه تنها در عرصه آموزش و پژوهش، بلکه در توسعه اجتماعی و اقتصادی نیز با تهدید جدی روبه‌رو شده است و نیاز فوری به سیاست‌گذاری‌های اصلاحی احساس می‌شود.