گرمای شدید در ایران، پایتخت را فلج کرده و دولت را ناچار به تعطیلی کامل استان تهران در روز اول مرداد کرده است. در حالی‌که دمای هوا در برخی مناطق تا ۴۵ درجه نیز رسیده، ذخایر آب و برق در وضعیت بحرانی قرار گرفته و نگرانی‌ها از بروز یک فاجعه زیست‌محیطی در حال افزایش است.
گرمای شدید در ایران
گرمای شدید در ایران به مرحله‌ای بی‌سابقه رسیده که نه‌تنها سلامت شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه ساختارهای شهری را نیز دچار بحران کرده است. در استان تهران، دمای هوا برای چندین روز متوالی از ۴۰ درجه فراتر رفته و در برخی نقاط حتی تا ۴۵ درجه نیز ثبت شده است. این وضعیت باعث شده تا دولت برای کاهش مصرف انرژی، تصمیم به تعطیلی کامل استان در اول مرداد بگیرد. از سوی دیگر، گزارش‌ها از بیمارستان‌ها حاکی از افزایش چشمگیر مراجعه بیماران به دلیل گرمازدگی است، که فشار مضاعفی بر سیستم بهداشت وارد کرده است.
در همین حال، منابع رسمی از کاهش شدید سطح آب سدهای تأمین‌کننده آب تهران خبر می‌دهند. تنها ۱۴ درصد ظرفیت مخازن پر است، و این در حالی‌ست که تابستان تازه در آغاز راه خود قرار دارد. گرمای شدید در ایران نه‌فقط چالشی فصلی، بلکه هشداری است نسبت به بحران اقلیمی گسترده‌ای که آینده زندگی در بسیاری از مناطق کشور را تهدید می‌کند. کارشناسان تأکید دارند بدون اصلاح فوری در سیاست‌های مدیریت منابع طبیعی، وضعیت به مراتب وخیم‌تری در انتظار ایران خواهد بود.
آیا تعطیلی تهران مسکن است یا آغاز فروپاشی؟
این پرسشی‌ست که در پی تصمیم دولت برای تعطیلی کامل استان تهران در روز اول مرداد، ذهن بسیاری از شهروندان و تحلیل‌گران را مشغول کرده است. در حالی که دولت این تصمیم را اقدامی برای صرفه‌جویی در مصرف آب و برق معرفی کرده، اما بسیاری آن را واکنشی اضطراری به وضعیتی می‌دانند که حاصل گرمای شدید در ایران و سوءمدیریت بلندمدت منابع است. در واقع، وقتی ذخایر آب تهران به ۱۴ درصد کاهش یافته و نیروگاه‌های برق با افت تولید روبه‌رو هستند، تعطیلی چندروزه نمی‌تواند راه‌حل اساسی باشد، بلکه تنها زمان‌خریدن برای دولتی‌ست که در برابر بحران بی‌برنامه مانده است.
در عین حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند که زیرساخت‌های شهری به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، تاب‌آوری لازم در برابر شرایط اقلیمی جدید را ندارند. گرمای شدید در ایران نه پدیده‌ای مقطعی بلکه روندی مداوم است که در سال‌های اخیر شدت گرفته و با تغییرات اقلیمی جهانی نیز هم‌راستا شده است. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر دولت به جای اقدامات کوتاه‌مدت به‌دنبال اصلاحات ساختاری در مدیریت انرژی و منابع آبی نباشد، آن‌چه امروز به شکل «تعطیلی» دیده می‌شود، فردا می‌تواند به خاموشی‌های گسترده، مهاجرت اقلیمی، و حتی بحران‌های اجتماعی منجر شود.
هشدار نسبت به تشدید بحران زیست‌محیطی
در پی تداوم گرمای شدید در ایران و کاهش بی‌سابقه سطح آب سدها، بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست نسبت به تشدید بحران‌های زیستی هشدار داده‌اند. شرایط اقلیمی کنونی، به‌ویژه در مناطق مرکزی و پایتخت، از آستانه تحمل اکوسیستم‌ها فراتر رفته است. کاهش بارش‌ها، تبخیر بالای منابع سطحی، و رشد مصرف بی‌رویه آب و برق، ترکیبی خطرناک ایجاد کرده که پیامدهای آن دیگر تنها در سطح مصرف انرژی یا کیفیت زندگی نیست، بلکه به تهدیدی برای بقاء منابع طبیعی و پایداری زیست‌بوم کشور تبدیل شده است.
از سوی دیگر، گرمای شدید در ایران روند مهاجرت اقلیمی از مناطق گرم‌تر به مناطق معتدل‌تر را تشدید کرده و نابرابری‌های اجتماعی را نیز افزایش داده است. روستاهایی که منابع آبی خود را از دست داده‌اند، در معرض تخلیه جمعیتی قرار گرفته‌اند و شهرهای بزرگ با فشار جمعیتی بیشتر مواجه شده‌اند. اگر روند کنونی ادامه یابد و سیاست‌های پیشگیرانه و اصلاحی در سطح ملی اجرا نشود، بحران محیط‌زیستی فعلی می‌تواند به بحرانی انسانی و اجتماعی در مقیاسی گسترده بدل شود.
جمع‌بندی
در شرایطی که ایران با بحرانی کم‌سابقه در حوزه تغییرات اقلیمی روبه‌روست، به نظر می‌رسد دولت همچنان این هشدارها را جدی نمی‌گیرد. تداوم بی‌توجهی به هشدارهای علمی و بین‌المللی، همراه با ناکارآمدی سیاست‌های داخلی در مدیریت منابع آبی و مقابله با گرمایش هوا، زندگی میلیون‌ها شهروند، به‌ویژه در مناطق محروم را تهدید می‌کند. رویارویی با بحرانی به این گستردگی نیازمند شفافیت، برنامه‌ریزی پایدار و همکاری فوری در سطح ملی و بین‌المللی است، پیش از آن‌که نجات محیط زیست به امری غیرممکن تبدیل شود.