۶۷ میلیون دلار یارانه ارزی زائران در اوج فقر

10

یارانه ارزی زائران اربعین در حالی از سوی دولت جمهوری اسلامی پرداخت می‌شود که ایران با بحرانی‌ترین وضعیت اقتصادی، معیشتی و زیست‌محیطی در سال‌های اخیر مواجه است.در شرایطی که میلیون‌ها شهروند با تورم، گرانی و کمبود کالاهای اساسی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اختصاص بیش از ۶۷ میلیون دلار برای سفر مذهبی به عراق، بار دیگر اولویت‌های حکومت را زیر سؤال برده است.

آیا یارانه ارزی زائران حق مردم دیگر را می‌بلعد؟

در کشوری که میلیون‌ها نفر زیر خط فقر زندگی می‌کنند و دسترسی به کالاهای اساسی برای بسیاری از خانواده‌ها به رؤیایی دست‌نیافتنی تبدیل شده، تخصیص ۶۷ میلیون دلار یارانه ارزی زائران نمی‌تواند بدون هزینه اجتماعی و اقتصادی باشد. در حالی که بیماران به داروی وارداتی نیاز دارند، دانشجویان با هزینه‌های تحصیل و اقامت در خارج از کشور دست‌وپنجه نرم می‌کنند و کارگران با حقوقی ناچیز روزگار می‌گذرانند، این سؤال جدی مطرح می‌شود که آیا منابع ارزی کشور باید صرف تأمین سفر مذهبی گروهی خاص شود؟

از سوی دیگر، یارانه ارزی زائران نه‌تنها سهم قابل‌توجهی از ذخایر ارزی کشور را می‌بلعد، بلکه با ایجاد نرخ‌های ترجیحی غیرشفاف، زمینه‌ساز فساد، رانت و تبعیض نیز می‌شود. در نبود نظارت دقیق و شفافیت مالی، این کمک‌ها می‌تواند به جیب دلالان، نهادهای خاص یا افراد غیر مستحق سرازیر شود و حقوق سایر اقشار جامعه نادیده گرفته شود.

موکب‌داران؛ دریافت‌کنندگان ویژه گوشت و برنج

در حالی که میلیون‌ها ایرانی با گرانی مواد غذایی، کاهش قدرت خرید و کمبود اقلام اساسی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، گزارش‌ها حاکی از آن است که بیش از ۱۵۰۰ تن گوشت، برنج و شکر بین موکب‌داران اربعین توزیع شده است. این اقلام از طریق نهادهای دولتی و با نظارت مستقیم دستگاه‌های امنیتی و مذهبی به دست گروه‌هایی خاص می‌رسد که در مسیرهای زیارتی عراق فعالیت می‌کنند.

در کنار این توزیع گسترده، باید به یارانه ارزی زائران نیز اشاره کرد که به شکل جداگانه و بدون شفافیت عمومی در حال پرداخت است. به عبارت دیگر، نه‌تنها هزینه سفر زائران از جیب دولت تأمین می‌شود، بلکه گروه‌هایی مانند موکب‌داران نیز از منابع ملی سهمی ویژه دریافت می‌کنند.

از طرف دیگر، عدم دسترسی بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد به این نوع حمایت‌ها، سؤالاتی جدی درباره عدالت در تخصیص منابع مطرح می‌کند. یارانه ارزی زائران که به بهانه مناسک مذهبی پرداخت می‌شود، در کنار توزیع کالاهای اساسی به گروه‌های خاص، نوعی تبعیض سازمان‌یافته را در نظام رفاهی کشور بازتاب می‌دهد؛ تبعیضی که به نفع اقلیتی وابسته و به ضرر اکثریت خاموش جامعه رقم می‌خورد.

فرودگاه نجف؛ برنده نهایی هزینه‌های پرواز

با نزدیک شدن به مراسم اربعین، قیمت بلیت‌های پرواز به عراق به‌شکل قابل توجهی افزایش یافته است. طبق اعلام انجمن شرکت‌های هواپیمایی، بهای بلیت رفت‌وبرگشت مسیر تهران–نجف به حدود ۱۳ تا ۱۵ میلیون تومان رسیده، که بخش عمده‌ای از آن – حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد – صرف هزینه‌های فرودگاهی در نجف می‌شود؛ عددی بسیار بیشتر از فرودگاه بغداد و حتی بالاتر از فرودگاه‌های داخلی ایران. در این میان، فرودگاه نجف به‌عنوان مقصد اصلی زائران، عملاً برنده نهایی این بازی پرهزینه است.

در کنار این هزینه‌های هنگفت، نباید از یارانه ارزی زائران غافل شد که دولت با نرخ ترجیحی برای سفر به عراق در اختیار مسافران قرار می‌دهد. این یارانه نه‌تنها بخشی از بلیت‌های گران‌قیمت را پوشش می‌دهد، بلکه به‌طور غیرمستقیم سود کلانی را نصیب شرکت‌های هواپیمایی و فرودگاه‌های مقصد – به‌ویژه نجف – می‌کند. تکرار چنین سیاست‌هایی بدون شفافیت مالی، سؤالاتی جدی درباره عدالت در تخصیص منابع عمومی و اولویت‌بندی بودجه کشور به‌وجود آورده است.

از سوی دیگر، یارانه ارزی زائران در شرایطی پرداخت می‌شود که بسیاری از پروازهای داخلی با مشکلات مالی، کمبود قطعات یدکی و فرسودگی ناوگان مواجه‌اند. در حالی‌که هواپیماهای قدیمی با سن بالا و مصرف سوخت زیاد برای اربعین به کار گرفته می‌شوند، مشخص نیست که این هزینه‌کردهای چندجانبه، چه بازده واقعی برای مردم ایران خواهد داشت.