مجازات اعدام، به عنوان شدیدترین مجازات قانونی، یکی از شدیدترین و خشونتآمیزترین مجازاتها محسوب میشود، واقعیتی که توسط کارشناسان حقوق جزا و جرمشناسان تأیید شده است، مخالفان آن، آن را بیرحمانهترین نوع مجازات میدانند.
از اواسط قرن بیستم، مخالفت بینالمللی با مجازات اعدام رو به افزایش بوده است. تعداد قابل توجهی از کشورها این مجازات را به طور کامل از نظام حقوقی خود لغو کردهاند، در حالی که برخی دیگر آن را در قانون حفظ کردهاند اما در عمل اجرا نمیکنند.
اعدام زنان در ایران
گروه سومی از کشورها مجازات اعدام را به طور قانونی به رسمیت میشناسند و آن را به طور منظم و مؤثر اجرا میکنند.
جهان بر اساس کاربرد مجازات اعدام به چهار دسته اصلی تقسیم میشود:
کشورهایی که مجازات اعدام را به طور کامل لغو کردهاند: ۱۱۳ کشور، که در آنها هیچ ماده قانونی اجازه اعدام را نمیدهد و همه جرایم از طریق مجازاتهای جایگزین رسیدگی میشوند.
کشورهایی که به طور قانونی مجازات اعدام را حفظ کردهاند اما در عمل آن را اجرا نمیکنند: ۲۳ کشور، که در آنها این مجازات در قوانین آنها تصریح شده است اما به دلایل سیاسی، حقوق بشری یا اجتماعی در عمل اعمال نمیشود.
کشورهایی که مجازات اعدام را برای جرایم عادی لغو کردهاند اما آن را برای جدیترین جرایم حفظ کردهاند: نه کشور از این نوع وجود دارند که در آنها مجازات اعدام فقط در موارد خاص مانند تروریسم یا قتل عمد مجاز است.
کشورهایی که مجازات اعدام را حفظ کرده و مرتباً اجرا میکنند: ۵۴ کشور وجود دارند که مهمترین آنها چین، ایران، عربستان سعودی، ویتنام، کره شمالی و ایالات متحده هستند، این اعدامها در برخی کشورها مانند چین، ویتنام و کره شمالی غالباً به صورت مخفیانه و بدون انتشار آمار رسمی انجام میشوند.
نابرابری در اعدامها بین مردان و زنان
آمارها نشان میدهد که اکثر کشورهایی که هنوز مجازات اعدام را اعمال میکنند، به دلایل اجتماعی، فرهنگی و قانونی، این مجازات را بیشتر علیه مردان نسبت به زنان اجرا میکنند….
دادگاهها در بسیاری از کشورها درجهای از ملایمت را نسبت به زنان نشان میدهند، حتی زمانی که آنها مرتکب جرایمی مشابه جرایم مردان میشوند. برای مثال، در افغانستان، هیچ اعدامی برای زنان ثبت نشده است، اگرچه برخی از زنان در ۲۵ سال گذشته به اعدام محکوم شدهاند.
با این حال، ایران به عنوان یک استثنای آشکار، مجازات اعدام را با بیرحمی بیسابقهای علیه زنان اعمال میکند و تمام ملاحظات اجتماعی، بشردوستانه و قضایی را نادیده میگیرد.
تنها در سال گذشته، ایران ۵۲ زن را اعدام کرد که بالاترین تعداد ثبت شده در سطح جهان در این دوره است.
تاریخچه اعدام زنان در ایران
قبل از سال ۲۰۱۰، مقامات قضایی ایران به ندرت دادههای مربوط به اعدامها را منتشر میکردند و آمار مربوط به دوره بین ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۰ تا حد زیادی ناقص بود. با این وجود، گزارشها نشان میدهد که بین سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۴، حداقل ۲۴۱ زن اعدام شدهاند، از جمله ۳۱ نفر تنها در سال ۲۰۲۴.
دلایل قانونی اعدامها
جرایمی که زنان در ایران مرتکب شدهاند شامل قتل، جرایم مربوط به مواد مخدر، جاسوسی، شورش یا مشارکت در فعالیتهای خصمانه علیه رژیم ایران بوده است.
این واقعیت نشان میدهد که مجازات اعدام در ایران با شدت بسیار زیادی اعمال میشود و هرگونه ملاحظات سنتی یا قضایی که ممکن است باعث تخفیف مجازات شود، مانند مادر بودن، جایگاه اجتماعی زن یا سایر عوامل اجتماعی که میتوانند بر حکم تأثیر بگذارند، نادیده گرفته میشود.
پیامدهای حقوقی و حقوق بشری
این ارقام نشان میدهد که سیستم قضایی ایران با زنان با همان شدت مردان رفتار میکند و تخفیف قضایی را که معمولاً در سیستمهای حقوقی مختلف در سراسر جهان اعمال میشود، نادیده میگیرد.
این واقعیت، سوالات جدی در مورد تعهد ایران به استانداردهای بینالمللی حقوق بشر، به ویژه در مورد حقوق زنان و عدالت کیفری، مطرح میکند.
این موضوع، میزان نقض حقوق زنان در مواجهه با شدیدترین مجازاتهای قانونی را برجسته میکند و ایران را به یکی از کشورهایی با بدترین موارد نقض حقوق بشر علیه زنان در حوزه مجازات اعدام تبدیل میکند.