همکاری نظامی ایران و روسیه وارد مرحله‌ای تازه و نگران‌کننده شده است؛ مرحله‌ای که از چارچوب روابط سنتی فراتر رفته و به ائتلافی راهبردی با پیامدهای امنیتی گسترده در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است. در حالی‌که جنگ اوکراین ادامه دارد و فشارهای تحریمی علیه هر دو کشور افزایش یافته.
همکاری نظامی ایران و روسیه
همکاری نظامی ایران و روسیه اکنون فراتر از تبادل تسلیحات یا پهپادهای تهاجمی است و به سطحی رسیده که می‌توان از آن به عنوان یک مشارکت راهبردی در حوزه امنیتی یاد کرد. این همکاری نه‌تنها به تأمین نیازهای فوری روسیه در جنگ اوکراین کمک کرده، بلکه برای جمهوری اسلامی فرصتی ایجاد کرده تا به فناوری‌هایی دست یابد که سال‌ها تحت تحریم از آن‌ها محروم بوده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که مهندسان ایرانی به پایگاه‌های نظامی در روسیه دسترسی یافته‌اند و در مقابل، مستشاران نظامی روس در ایران حضور دارند.
در همین حال، منابع غربی از ساخت خطوط تولید پهپاد در داخل خاک روسیه با نظارت ایران خبر داده‌اند، موضوعی که نگرانی‌های بین‌المللی را دوچندان کرده است. همکاری نظامی ایران و روسیه در قالبی تازه، نه‌فقط به معنای معامله دوجانبه، بلکه نشانه‌ای از ایجاد یک بلوک نظامی ضدغربی است که می‌تواند ساختارهای موجود امنیت بین‌المللی را به چالش بکشد. هم‌زمان، کره شمالی نیز در حال ورود به این معادله است، و برخی تحلیل‌گران از تشکیل «مثلث تسلیحاتی تهران – مسکو – پیونگ‌یانگ» سخن می‌گویند که هدفش دورزدن تحریم‌ها و تقویت توان تهاجمی در برابر نفوذ غرب است.
واشنگتن: تهدیدی فراتر از اوکراین
در محافل سیاسی و نظامی آمریکا، همکاری نظامی ایران و روسیه نه‌تنها به عنوان یک ابزار تاکتیکی در جنگ اوکراین، بلکه به عنوان تهدیدی راهبردی با ابعاد جهانی تحلیل می‌شود. مقامات آمریکایی بارها هشدار داده‌اند که این همکاری، در حال شکل‌دادن به یک محور ضدآمریکایی است که می‌تواند توازن قدرت را نه‌تنها در اروپا، بلکه در خاورمیانه و حتی در شرق آسیا بر هم بزند. به گفته وزارت دفاع ایالات متحده، ایران با ارسال پهپاد، مهمات، و حتی کمک به ساخت کارخانه تولید پهپاد در روسیه، نقشی کلیدی در تقویت توان تهاجمی ارتش روسیه ایفا می‌کند.
از دید واشنگتن، همکاری نظامی ایران و روسیه فراتر از تبادل جنگ‌افزار است؛ این همکاری نشانه‌ای از همگرایی فکری و راهبردی میان دو کشور است که در پی تضعیف نظم بین‌المللی لیبرال، نهادهای چندجانبه، و تسلط غربی بر امنیت جهانی هستند. تحلیل‌گران آمریکایی بیم آن دارند که در صورت ادامه این روند، ایران به پشتوانه روسیه جسورتر شود و سیاست‌های تهاجمی‌تری را در منطقه دنبال کند، که این امر می‌تواند تنش‌ها را در خاورمیانه به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش دهد.
تکذیب رسمی، اما شواهد ماهواره‌ای
با وجود تکذیب رسمی از سوی تهران و مسکو، تصاویر ماهواره‌ای منتشرشده از سوی نهادهای پژوهشی غربی، نشان‌دهنده تحرکات غیرعادی در پایگاه‌های نظامی ایران از جمله پایگاه هوایی کاشان است؛ مکانی که پیشتر برای آزمایش پهپادهای تهاجمی مورد استفاده قرار گرفته بود. این تصاویر که توسط موسسات بین‌المللی نظارتی منتشر شده‌اند، حضور کامیون‌های حمل تجهیزات، فعالیت‌های شبانه، و ایجاد سازه‌های موقت در محوطه پایگاه را نشان می‌دهند. تحلیل‌گران معتقدند که این تحرکات می‌تواند مربوط به آماده‌سازی برای ارسال محموله‌های نظامی به روسیه باشد؛ به‌ویژه با توجه به گزارش‌هایی مبنی بر انتقال قطعات پهپاد و آموزش خدمه روسی در خاک ایران.
در همین راستا، پایگاه‌های نظامی دیگر مانند سمنان و جهرم نیز در رصدهای اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند، چراکه نشانه‌هایی از افزایش فعالیت‌های نظامی در آن‌ها دیده شده است. در حالی‌که مقام‌های ایرانی این گزارش‌ها را «ساختگی» می‌نامند، کارشناسان غربی بر این باورند که شواهد ماهواره‌ای، هماهنگی بالای عملیاتی میان دو کشور را نشان می‌دهد؛ هماهنگی‌ای که می‌تواند بخشی از نقشه بزرگ‌تر همکاری نظامی ایران و روسیه در سایه فشارهای تحریمی و انزوای بین‌المللی باشد.
مطالعه بیشتر : گام‌های خطرناک یا مذاکره؟ تردیدها درباره برنامه هسته‌ای ایران
پیامدهای دیپلماتیک: مذاکرات هسته‌ای در خطر؟
این همکاری نظامی در زمانی حساس صورت می‌گیرد؛ در حالی‌که تلاش‌ها برای احیای توافق هسته‌ای با ایران ادامه دارد. دیپلمات‌هایی در بروکسل هشدار داده‌اند که این توافق تسلیحاتی می‌تواند روند مذاکرات را پیچیده کرده و بهانه‌ای برای اعمال تحریم‌های تازه علیه تهران فراهم آورد.