آتشفشان ایران تفتان پس از ۷۰۰ هزار سال سکوت دوباره علائم فعالیت نشان می‌دهد و جامعه علمی را به شدت متوجه خود کرده است. بررسی تغییرات زمین و فشارهای داخلی این آتشفشان، از اولویت‌های مهم برای پیش‌بینی خطرات احتمالی و مدیریت ریسک در جنوب شرق کشور محسوب می‌شود.
آتشفشان ایران تفتان؛ نشانه‌های بیداری پس از ۷۰۰ هزار سال
آتشفشان ایران تفتان پس از حدود ۷۱۰ هزار سال سکوت، دوباره علائم فعالیت نشان می‌دهد و جامعه علمی را به هیجان آورده است. بررسی‌های زمین‌شناسی و داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد که سطح زمین در نزدیکی قله تفتان بین تیر ۱۴۰۳ تا اردیبهشت ۱۴۰۴ حدود ۹ سانتی‌متر بالا آمده است و هیچ نشانه‌ای از فرونشست مشاهده نشده است؛ موضوعی که نشان‌دهنده افزایش فشار گازهای زیرزمینی است. کارشناسان تأکید می‌کنند که این تغییرات می‌تواند پیامدهای مختلفی داشته باشد؛ از فوران تدریجی و آرام گرفته تا فوران ناگهانی و شدید که می‌تواند خسارات جدی به مناطق اطراف وارد کند.
آتشفشان ایران تفتان، با ارتفاعی حدود ۳۹۴۰ متر، از مهم‌ترین آتشفشان‌های طبقه‌ای کشور به شمار می‌رود و پیشینه‌ای طولانی از فعالیت‌های زیرسطحی دارد. در سال ۱۴۰۲، انتشار گاز از دهانه این کوه گزارش شد و بوی آن حتی در شهر خاش، در فاصله ۵۰ کیلومتری، احساس گردید. کارشناسان هشدار می‌دهند که نظارت مداوم بر تغییرات زمین، ثبت لرزش‌ها و ارزیابی میزان انتشار گاز، نقش حیاتی در پیش‌بینی رفتار آینده این آتشفشان ایران خواهد داشت و می‌تواند از پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی احتمالی جلوگیری کند.
توصیه کارشناسان و لزوم نظارت دقیق
بابلو گونزالس، آتشفشان‌شناس اسپانیایی، تأکید کرده است که «تفتان دیگر یک آتشفشان خاموش نیست و باید آن را آتشفشانی نیمه‌فعال دانست.» هرچند در حال حاضر دلیلی برای فوران فوری وجود ندارد، اما نیاز به نظارت مداوم و علمی بر وضعیت این کوه ضروری است. کارشناسان ایرانی نیز توصیه می‌کنند ثبت تغییرات سطح زمین، پایش گازهای منتشر شده و بررسی لرزش‌های احتمالی، نقش مهمی در پیش‌بینی رفتار آینده تفتان خواهد داشت.
پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی احتمالی
آتشفشان ایران تفتان، واقع در جنوب شرق ایران و در استان سیستان و بلوچستان نزدیک شهر خاش، می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر جامعه و محیط‌زیست مناطق اطراف داشته باشد. فوران احتمالی این آتشفشان ایران ممکن است منجر به خسارت‌های جدی در کشاورزی، کاهش کیفیت هوا و تهدید سلامت ساکنان شود. علاوه بر این، انتشار گازهای سمی و مواد مذاب می‌تواند اکوسیستم محلی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و تنوع زیستی منطقه را کاهش دهد.
کارشناسان توصیه می‌کنند که برنامه‌های آمادگی اضطراری و مسیرهای تخلیه برای ساکنان اطراف تفتان تدوین شود و اطلاع‌رسانی دقیق و مستمر به مردم انجام گیرد. نظارت مداوم بر فعالیت‌های زیرسطحی و تغییرات زمین، همراه با تحلیل داده‌های علمی، می‌تواند نقش حیاتی در کاهش خطرات و پیش‌بینی پیامدهای احتمالی آتشفشان ایران ایفا کند و از بروز فجایع اجتماعی و محیط‌زیستی جلوگیری کند.
جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده
تفتان که مدت‌ها به عنوان یک پدیده خاموش شناخته می‌شد، اکنون دوباره توجه جامعه علمی و محلی را به خود جلب کرده است. ثبت دقیق تغییرات زمین، پایش گازها و لرزش‌ها، و استفاده از داده‌های علمی برای پیش‌بینی رفتار آینده، از الزامات ضروری مدیریت ریسک این آتشفشان هستند. با توجه به اهمیت امنیت ساکنان و حفاظت از منابع طبیعی، دولت و نهادهای علمی باید حساسیت و نظارت خود را افزایش دهند.