استفاد از تلفن پیش از خواب سال‌ها به عنوان یکی از عوامل اصلی بی‌خوابی و اختلال در کیفیت خواب معرفی می‌شد، اما پژوهش تازه‌ای از دانشگاه‌های کانادا این باور قدیمی را کامل زیر سؤال برده است. بر اساس نتایج این تحقیق، آنچه سال‌ها به‌عنوان «دشمن خواب سالم» شناخته می‌شد، شاید در واقع بی‌تأثیر یا حتی تا حدی مفید باشد. این یافته‌ها، دیدگاه علمی درباره رابطه میان تلفن همراه و خواب شبانه را دگرگون کرده است.
استفاده از تلفن پیش از خواب
استفاده از تلفن پیش از خواب سال‌ها به‌عنوان عامل اصلی بی‌خوابی، کاهش کیفیت استراحت شبانه و اختلال در چرخه طبیعی خواب معرفی می‌شد. بسیاری از متخصصان توصیه می‌کردند که پیش از رفتن به رختخواب، باید تمام دستگاه‌های الکترونیکی خاموش شوند تا مغز بتواند به‌طور کامل آرام بگیرد. اما نتایج پژوهش جدیدی که در کانادا انجام شده، این باور را به چالش کشیده است. داده‌ها نشان می‌دهد که استفاده از تلفن پیش از خواب نه‌تنها باعث بی‌خوابی نمی‌شود، بلکه در برخی موارد حتی می‌تواند به تنظیم بهتر زمان خواب و بیداری کمک کند.
بر اساس این تحقیق، تفاوت محسوسی میان افرادی که هر شب از گوشی همراه خود استفاده می‌کنند و کسانی که هرگز این کار را انجام نمی‌دهند، دیده نشده است. محققان می‌گویند عامل اصلی بی‌خوابی، خودِ نور صفحه نمایش نیست، بلکه اضطراب، استرس یا عادات نادرست خواب است. در واقع، بسیاری از شرکت‌کنندگان اعلام کردند که مرور شبکه‌های اجتماعی یا تماشای ویدیوهای کوتاه پیش از خواب، به آرامش ذهنی آن‌ها کمک می‌کند. این یافته‌ها دیدگاه عمومی درباره تأثیر فناوری بر خواب انسان را به‌کلی دگرگون کرده است.
تحقیقات گذشته چه می‌گفتند؟
در سال‌های گذشته، ده‌ها پژوهش علمی در سراسر جهان منتشر شد که مدعی بودند نور آبی ساطع‌شده از صفحه نمایش تلفن‌های همراه، تبلت‌ها و لپ‌تاپ‌ها باعث کاهش ترشح ملاتونین، هورمون تنظیم‌کننده خواب، می‌شود. بر اساس این مطالعات، مواجهه با این نور در ساعات پایانی شب می‌تواند ساعت زیستی بدن را مختل کرده و منجر به بی‌خوابی، خستگی صبحگاهی و حتی اختلال در تمرکز شود. برخی از متخصصان نیز توصیه کرده بودند که افراد دست‌کم یک ساعت پیش از خواب، از تمام وسایل دیجیتال فاصله بگیرند تا مغز فرصت بازسازی طبیعی خود را پیدا کند.
با این حال، گروهی از دانشمندان در تحقیقات جدیدتر تأکید می‌کنند که این نتایج بیش از حد تعمیم داده شده‌اند. به گفته آنان، میزان نور، فاصله از صفحه، نوع محتوای مشاهده‌شده و شرایط روانی فرد، همگی نقش تعیین‌کننده‌ای در واکنش بدن دارند. در واقع، نمی‌توان تنها «نور آبی» را عامل بی‌خوابی دانست. این نگاه تازه نشان می‌دهد که اثر فناوری بر خواب پیچیده‌تر از آن است که با یک عامل ساده توضیح داده شود، و باید ترکیب عوامل زیستی و رفتاری را در نظر گرفت.
پژوهش دانشگاه تورنتو
پژوهشی که توسط دانشگاه تورنتو متروپولیتن و دانشگاه لاوال انجام شد، یکی از جامع‌ترین مطالعات در زمینه ارتباط میان فناوری و کیفیت خواب به‌شمار می‌رود. در این تحقیق، بیش از هزار فرد بالغ از استان‌های مختلف کانادا مورد بررسی قرار گرفتند. از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا الگوی خواب، ساعات بیداری و میزان استفاده از تلفن پیش از خواب خود را ثبت کنند. داده‌های به‌دست‌آمده نشان داد که تفاوت معناداری در کیفیت خواب میان افرادی که هر شب از تلفن همراه استفاده می‌کنند و کسانی که هیچ‌گاه از آن استفاده نمی‌کنند، وجود ندارد.
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از تلفن پیش از خواب نه‌تنها باعث کاهش کیفیت خواب نمی‌شود، بلکه در برخی موارد با افزایش سطح هوشیاری روزانه و تنظیم بهتر چرخه خواب و بیداری همراه بوده است. پژوهشگران تأکید کرده‌اند که تأثیر نور صفحه‌نمایش بر مغز به‌ویژه در بزرگسالان کمتر از آن چیزی است که در گذشته تصور می‌شد. به گفته‌ی نویسندگان این تحقیق، عوامل روانی، استرس و محیط خواب تأثیر بسیار بیشتری بر کیفیت استراحت دارند تا صرفا استفاده از تلفن یا سایر دستگاه‌های دیجیتال.
نتیجه‌گیری
این پژوهش تازه نشان می‌دهد که استفاده از تلفن همراه پیش از خواب، آن‌طور که تصور می‌شد، الزاماً مضر نیست. بلکه کیفیت خواب بیشتر تحت تأثیر سبک زندگی، استرس، و برنامه خواب منظم یا نامنظم قرار دارد تا صرفاً نور آبی صفحه. به عبارت دیگر، اگر تلفن شما ابزاری برای آرامش، مطالعه یا ارتباط مثبت است، ممکن است دشمن خواب نباشد — بلکه تنها باید حد و زمان استفاده از آن را بشناسید.