بابک زنجانی، نامی که در دهه گذشته با پرونده‌های فساد مالی و اختلاس‌های میلیاردی در صدر اخبار قرار داشت، پس از تحمل حبس و عفو رهبری، اکنون به عنوان سرمایه‌گذار و پیمانکار در پروژه‌های کلان دولتی ظاهر شده است.
بابک زنجانی کیست؟
بابک زنجانی یک تاجر و بازرگان ایرانی است که در سال ۱۳۵۳ (۱۹۷۴ میلادی) در تهران به دنیا آمد. او یکی از جنجالی‌ترین چهره‌های اقتصادی ایران در دهه‌های اخیر به شمار می‌رود. شهرت اولیه‌اش به عنوان «کاسب تحریم» شکل گرفت؛ لقبی که به خاطر نقش مهم او در دور زدن تحریم‌های بین‌المللی از طریق فروش نفت و استفاده از شبکه پیچیده‌ای از شرکت‌های خارجی به او داده شد.
فعالیت اقتصادی‌اش را در حوزه‌های مختلفی چون هواپیمایی، بانکداری و سرمایه‌گذاری ملکی آغاز کرد. شرکت‌هایی در ترکیه، مالزی و تایلند تأسیس نمود. در دوران اوج تحریم‌های غرب علیه ایران، زنجانی به یکی از مهم‌ترین واسطه‌های فروش نفت برای جمهوری اسلامی تبدیل شد، به‌ویژه در دوره ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد.
فساد بزرگ، بازداشت و اعدام ناموفق
در دی ۱۳۹۲، بابک زنجانی با اتهاماتی از جمله پول‌شویی، جعل اسناد، اخلال در نظام اقتصادی و اختلاس بیش از ۲.۸ میلیارد یورو بازداشت شد. دادگاه او را مفسد فی‌الارض شناخت و در نهایت، در سال ۱۳۹۴ حکم اعدام برایش صادر شد.
اما برخلاف سایر مفسدان اقتصادی، بابک زنجانی هرگز اعدام نشد. با دخالت مستقیم رهبر جمهوری اسلامی، حکم اعدام او لغو و به ۲۰ سال حبس کاهش یافت.
آزادی مشروط و بازگشت رسمی به اقتصاد
در اردیبهشت ۱۴۰۳ خبرهایی از آزادی مشروط بابک زنجانی منتشر شد و چند ماه بعد، در دی‌ماه ۱۴۰۳، تصاویر او در فضای رسانه‌ای کشور بازتاب گسترده‌ای یافت. زنجانی نه‌تنها آزاد شد، بلکه به صحنه اقتصاد کشور بازگشت.
در فروردین ۱۴۰۴، شريت ” آوان‌ریل” که زیرمجموعه هلدینگ «دات‌وان» به مدیریت زنجانی است، قراردادی به ارزش ۶۱ هزار میلیارد تومان با راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران امضا کرد؛ قراردادی برای خرید و تولید ۳۰۰ قطار مسافربری، ۵۰ لکوموتیو و ۶۰۰ واگن باری.
واکنش‌ها: سکوت رسمی، اعتراض رسانه‌ای
پس از ظهور دوباره بابک زنجانی در عرصه اقتصادی پس از آزادی از زندان، واکنش‌ها متفاوت بود. در سطح رسمی، در قبال بازگشت او سکوت برقرار بود و هیچ بیانیه رسمی از سوی دولت یا دستگاه قضایی درباره وضعیت او و بازگشتش به فعالیت‌های اقتصادی منتشر نشد، علیرغم تاریخ پر اتهام او.
از سوی دیگر، رسانه‌ها و تحلیل‌گران سیاسی به بازگشت زنجانی اعتراض کردند و آن را ضربه‌ای به عدالت دانستند و شک و تردیدهایی درباره رابطه فساد سیاسی و اقتصادی در ایران ایجاد کردند.
اختلالات اقتصادی یا چرخش قدرت؟
بابک زنجانی از چوبه‌دار فاصله گرفت، به عرصه اقتصادی بازگشت و حالا به‌عنوان پیمانکار و بازیگر اقتصادی در دولت فعالیت می‌کند. این موضوع نه‌تنها اعتماد عمومی را تضعیف می‌کند، بلکه نشان می‌دهد فساد در ایران ساختاری است و نه فردی.