شاخص شادی ناخالص ملی در کشوری کوچک به نام بوتان، معیار اصلی توسعه و پیشرفت است. در دل کوه‌های هیمالیا، این کشور آسیایی به جای تکیه بر تولید ناخالص داخلی یا ثروت اقتصادی، با تکیه بر فرهنگ بومی، حفظ محیط زیست و رفاه اجتماعی شناخته می‌شود. همین نگاه متفاوت باعث شده بوتان در میان عجیب‌ترین و در عین حال جذاب‌ترین کشورهای جهان قرار گیرد.
شاخص شادی ناخالص ملی
در بوتان، مفهومی متفاوت به نام شاخص شادی ناخالص ملی جایگزین شاخص‌های اقتصادی رایج شده است. دولت و مردم این کشور باور دارند که میزان رضایت‌مندی، آرامش روانی، پیوندهای اجتماعی و حفظ محیط‌زیست اهمیت بیشتری از تولید ناخالص داخلی یا رشد اقتصادی صرف دارد. به همین دلیل، سیاست‌گذاری‌ها در بوتان همواره بر پایه ارتقای کیفیت زندگی شهروندان تنظیم می‌شود و این نگاه منحصر‌به‌فرد توجه بسیاری از پژوهشگران جهان را به خود جلب کرده است.
از سوی دیگر، اجرای شاخص شادی ناخالص ملی فقط به شعار محدود نمی‌شود، بلکه در عمل نیز تأثیر عمیقی بر سبک زندگی مردم گذاشته است. برای مثال، محدودیت در ورود گردشگران، ممنوعیت تبلیغات تلویزیونی و تأکید بر پوشش جنگلی گسترده در سراسر کشور، همه بخشی از اقداماتی است که به جای افزایش مصرف‌گرایی، بر آرامش و پایداری اجتماعی تمرکز دارد. این رویکرد باعث شده بوتان نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر فرهنگی و زیست‌محیطی نیز به الگویی متفاوت در جهان تبدیل شود.
راز کشوری بدون چراغ قرمز
بوتان تنها کشوری در جهان است که در پایتخت آن حتی یک چراغ قرمز وجود ندارد. این موضوع در نگاه نخست عجیب به نظر می‌رسد، اما ریشه در فلسفه‌ای عمیق دارد که بر پایه همبستگی اجتماعی و اعتماد متقابل میان مردم شکل گرفته است. رانندگان در خیابان‌های تیمفو، به جای پیروی از چراغ‌های راهنمایی، با تعامل و رعایت حقوق یکدیگر حرکت می‌کنند. چنین رفتاری نتیجه فرهنگی است که بر ارزش‌های انسانی بیش از ابزارهای ماشینی تأکید دارد. در همین چارچوب، دولت بوتان با تکیه بر شاخص شادی ناخالص ملی تلاش می‌کند به جای گسترش شهرهای شلوغ و پرهیاهو، آرامش اجتماعی و نظم طبیعی را حفظ کند.
این واقعیت که کشوری می‌تواند بدون چراغ قرمز هم مسیر توسعه خود را طی کند، توجه بسیاری از اندیشمندان را برانگیخته است. نبود این ابزار مدرن در بوتان به معنای عقب‌ماندگی نیست، بلکه نشانه انتخابی آگاهانه برای نوعی سبک زندگی متفاوت است. شهروندان بوتان باور دارند که هماهنگی اجتماعی و آرامش روانی اهمیت بیشتری از سرعت و رقابت دارد. از همین رو، ساختارهای شهری و اجتماعی آن‌ها بر اساس شاخص شادی ناخالص ملی طراحی می‌شود؛ شاخصی که به جای سود اقتصادی صرف، بر رفاه روحی و ارتباطات انسانی تکیه دارد و این کشور کوچک را به الگویی متفاوت در جهان تبدیل کرده است.
چگونه بوتان از محیط‌زیست خود محافظت می‌کند
بوتان یکی از معدود کشورهایی است که توانسته در عصر صنعتی شدن و تغییرات اقلیمی جهانی، تعادلی پایدار میان توسعه و حفاظت از طبیعت ایجاد کند. قانون اساسی این کشور تصریح می‌کند که دست‌کم ۶۰ درصد از مساحت بوتان باید همواره پوشیده از جنگل باقی بماند. همین سیاست موجب شده است که بوتان نه تنها به کشوری بدون تخریب گسترده محیط‌زیست تبدیل شود، بلکه توانایی جذب بیشتر کربن نسبت به انتشار آن را نیز داشته باشد. این کشور کوچک در دل هیمالیا با سرمایه‌گذاری بر انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه برق‌آبی، توانسته بخش عمده‌ای از نیازهای انرژی خود را بدون وابستگی به سوخت‌های فسیلی تأمین کند.
از سوی دیگر، فرهنگ و سبک زندگی مردم بوتان نیز نقش مهمی در حفظ محیط‌زیست ایفا می‌کند. دولت این کشور با ممنوعیت شدید قطع درختان، محدود کردن ورود گردشگران و تشویق به کشاورزی پایدار، نشان داده است که توسعه اقتصادی می‌تواند هم‌زمان با حفاظت از منابع طبیعی انجام گیرد. علاوه بر این، در نظام آموزشی بوتان، اهمیت حفاظت از طبیعت به کودکان آموخته می‌شود تا نسل‌های آینده نیز نسبت به محیط پیرامون خود مسئولیت‌پذیر باشند. این ترکیب سیاست‌های دولتی و مشارکت مردمی، بوتان را به الگویی بی‌همتا در زمینه پایداری زیست‌محیطی در جهان امروز تبدیل کرده است.