خانه در ایران به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های اقتصادی و اجتماعی تبدیل شده است. افزایش قیمت‌ها، کاهش تولید و ناکارآمدی سیاست‌های حمایتی باعث شده است دسترسی خانوارهای متوسط و کم‌درآمد به مسکن مناسب تقریبا غیرممکن شود. این بحران نه تنها زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه سرمایه‌گذاری، تولید و اشتغال در بخش‌های مرتبط با ساخت و ساز را نیز محدود کرده است.
خانه در ایران؛ چرا میلیون‌ها خانوار به مالکیت خانه دست نمی‌یابند؟
خانه در ایران یکی از مهم‌ترین بحران‌های اقتصادی و اجتماعی محسوب می‌شود که میلیون‌ها خانوار را مستقیماً تحت تأثیر قرار داده است. افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، کاهش تولید مسکن و ناکارآمدی سیاست‌های حمایتی باعث شده است بسیاری از خانواده‌ها نتوانند حتی حداقل نیاز خود به مسکن مناسب را برآورده کنند. خانه در ایران برای بسیاری به یک آرزوی دور از دسترس تبدیل شده و چرخه طبیعی عرضه و تقاضا در بازار دچار اختلال شده است.
این بحران تنها محدود به خرید خانه نیست؛ بلکه بازار اجاره را نیز تحت فشار قرار داده است. خانوارهای کم‌درآمد بخش زیادی از درآمد خود را صرف اجاره می‌کنند و در نتیجه توانایی پس‌انداز برای خرید خانه را از دست می‌دهند. پروژه‌های نیمه‌تمام، افزایش هزینه ساخت مسکن و محدودیت دسترسی به وام‌های مسکن، همه به تشدید این وضعیت کمک می‌کنند و باعث شده‌اند که خانه در ایران برای بخش بزرگی از جامعه به یک رویا تبدیل شود.
افزایش هزینه‌های ساخت
افزایش هزینه‌های ساخت یکی از عوامل اصلی بحران مسکن در ایران محسوب می‌شود. تورم، نوسانات ارزی و افزایش قیمت مصالح ساختمانی باعث شده هزینه ساخت هر واحد مسکونی به شدت بالا برود. این افزایش هزینه‌ها به خصوص برای سازندگان بخش خصوصی و واحدهای کوچک و متوسط مشکل‌ساز شده و توانایی آنها را برای تکمیل پروژه‌ها کاهش داده است. بسیاری از پروژه‌ها نیمه‌تمام باقی مانده و سرعت تکمیل آنها کاهش یافته است، که این موضوع به نوبه خود فشار بر بازار مسکن و قیمت‌ها را بیشتر می‌کند.
همچنین، هزینه‌های غیرمستقیم مانند حمل و نقل مصالح، حقوق نیروی کار و مجوزهای قانونی نیز روند افزایش قیمت ساخت را تشدید کرده است. این شرایط باعث شده سرمایه‌گذاری در بخش مسکن با ریسک بالایی همراه باشد و بسیاری از سازندگان از شروع پروژه‌های جدید منصرف شوند. در نتیجه، عرضه مسکن محدود شده و خانه در ایران برای بسیاری از خانوارها دست نیافتنی‌تر شده است.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بحران مسکن
بحران مسکن در ایران تأثیرات عمیقی بر ساختارهای اجتماعی و اقتصادی دارد. کمبود مسکن مقرون‌به‌صرفه باعث شده خانوارها برای تأمین نیازهای اساسی خود فشار بیشتری را تحمل کنند و سطح زندگی بسیاری از خانواده‌ها کاهش یابد. این وضعیت به ویژه بر خانواده‌های کم‌درآمد و طبقات آسیب‌پذیر تأثیر مستقیم گذاشته و نابرابری اجتماعی را افزایش داده است. هم‌زمان، افزایش نارضایتی عمومی و کاهش اعتماد مردم به سیاست‌های حمایتی دولت از پیامدهای اجتماعی این بحران است.
از بعد اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری در بخش ساخت و ساز و توقف پروژه‌های نیمه‌تمام باعث افت تولید و اشتغال در این حوزه شده است. همچنین، فشار بر بازار اجاره و افزایش مستمر قیمت‌ها سبب افزایش مهاجرت داخلی به کلان‌شهرها و رشد سکونتگاه‌های غیررسمی شده است. این روند علاوه بر ایجاد هزینه‌های اضافی برای زیرساخت‌های شهری، توان اقتصادی خانوارها را کاهش داده و پویایی بازار مسکن را محدود کرده است.