رفع فیلتر تلگرام؛ عبارتی که بار دیگر به سوژه‌ای داغ در فضای سیاسی و اجتماعی ایران بدل شده است. وعده‌ای که روزی نماد «آزادی اینترنت» و «پایان سانسور» معرفی می‌شد، اکنون در میانه جدال نهادهای امنیتی و دولت پزشکیان، به صحنه‌ای از کشمکش قدرت تبدیل شده است. در حالی‌که میلیون‌ها کاربر ایرانی همچنان با فیلترشکن به این پیام‌رسان متصل‌اند، حکومت شروطی سنگین برای بازگشت تلگرام تعیین کرده؛ شروطی که بیش از آن‌که بوی آزادی دهند، رنگ کنترل و نظارت دارند.
رفع فیلتر تلگرام در ایران
رفع فیلتر تلگرام در ایران به موضوعی فراتر از یک تصمیم فنی تبدیل شده است؛ تصمیمی که اکنون بار سیاسی، اقتصادی و امنیتی دارد. در حالی‌که میلیون‌ها کاربر ایرانی سال‌هاست با استفاده از فیلترشکن‌ها به تلگرام دسترسی دارند، حکومت تلاش می‌کند بازگشت این پیام‌رسان را منوط به پذیرش شروطی سنگین کند. این شروط – از همکاری با قوه قضاییه تا محدودسازی محتوای انتقادی – در واقع تلاشی برای کنترل گسترده‌تر بر فضای مجازی است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که حکومت با طرح «رفع فیلتر تلگرام» در پی نمایش اصلاحات سطحی است، در حالی‌که ساختار اصلی سانسور همچنان پابرجاست.
از سوی دیگر، مسئله رفع فیلتر تلگرام اکنون به نمادی از شکاف میان دولت پزشکیان و نهادهای امنیتی بدل شده است. دولت وعده آزادی و دسترسی برابر داده، اما نهادهای حاکمیتی همچنان از واگذاری کنترل فضای مجازی بیم دارند. اقتصاد سایه‌وار ناشی از فیلترینگ، که میلیاردها تومان گردش مالی در بازار فیلترشکن‌ها ایجاد کرده، یکی از نشانه‌های شکست سیاست‌های فعلی است. تحلیلگران می‌گویند اگر رفع فیلتر تلگرام واقعاً اجرا شود، می‌تواند نخستین گام در بازتعریف رابطه دولت و جامعه دیجیتال ایران باشد — رابطه‌ای که سال‌ها زیر سایه سانسور و بی‌اعتمادی دفن شده است.
جنگ روایت‌ها؛ امنیت یا سانسور؟
جنگ روایت‌ها درباره اینترنت و تلگرام در ایران سال‌هاست ادامه دارد؛ نبردی میان دو نگاه کاملاً متضاد. از یک سو، حکومت و نهادهای امنیتی فیلترینگ را ضرورتی برای «حفظ امنیت ملی» می‌دانند و مدعی‌اند که بی‌قیدی در فضای مجازی می‌تواند به گسترش نفرت، شایعه‌سازی و تهدیدهای سازمان‌یافته علیه کشور منجر شود. در نگاه آنان، پلتفرم‌هایی مانند تلگرام باید تابع قوانین داخلی باشند و در برابر محتوای «ضد نظام» پاسخ‌گو باشند. اما در سوی دیگر، فعالان مدنی و کارشناسان فضای دیجیتال معتقدند که امنیت واقعی زمانی به‌دست می‌آید که مردم به حکومت اعتماد کنند، نه زمانی‌که هر کلیک و پیام زیر ذره‌بین نهادهای نظارتی قرار گیرد.
منتقدان سیاست‌های کنترلی می‌گویند مفهوم «امنیت» در روایت رسمی حکومت، عملاً به ابزاری برای مشروعیت‌بخشی به سانسور تبدیل شده است. آنان تأکید می‌کنند که تجربه سال‌های اخیر نشان داده، محدودیت بر اینترنت نه‌تنها مانع از گسترش اعتراضات و انتقادها نشده، بلکه نارضایتی را تشدید کرده است. با وجود ادعای نهادهای امنیتی، ایران امروز یکی از بزرگ‌ترین بازارهای فیلترشکن در جهان را دارد و میلیون‌ها کاربر برای دسترسی به اطلاعات آزاد، ناچار به نقض همان قوانینی‌اند که حکومت وضع کرده است. در این میان، جنگ روایت‌ها میان «امنیت» و «آزادی» همچنان ادامه دارد و پرسش اصلی پابرجاست: آیا امنیت بدون آزادی واقعاً امنیت است یا صرفاً چهره‌ای تازه از سانسور؟
نتیجه‌گیری
پرونده رفع فیلتر تلگرام بار دیگر به آزمونی برای صداقت دولت در مسیر آزادی اینترنت تبدیل شده است. از یک سو، حکومت به‌دنبال کنترل کامل فضای مجازی است، و از سوی دیگر، جامعه‌ای جوان و آگاه خواستار ارتباط آزاد با جهان است.تا زمانی‌که «حق حاکمیت ملی» در قالب سانسور و کنترل تعریف می‌شود، بازگشت تلگرام به ایران چیزی بیش از یک شعار نخواهد بود. اما اگر دولت پزشکیان واقعاً قصد باز کردن این قفل را داشته باشد، باید میان رضایت نهادهای امنیتی و خواست مردم یکی را انتخاب کند — انتخابی که می‌تواند سرنوشت سیاست دیجیتال ایران را برای سال‌های آینده تعیین کند.