سرمایه‌گذاری خارجی در ایران همواره با چالش‌های سیاسی، اقتصادی و حقوقی همراه بوده است. تازه‌ترین نمونه آن، ماجرای شرکت ام‌تی‌ان آفریقای جنوبی و سهام بلوکه‌شده‌اش در ایرانسل است؛ موضوعی که بار دیگر نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران خارجی در ایران نه‌تنها از سودآوری محروم می‌شوند بلکه با بن‌بست نقدینگی و موانع ناشی از تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
سرمایه‌گذاری خارجی در ایران
سرمایه‌گذاری خارجی در ایران سال‌هاست به‌عنوان یکی از موضوعات محوری در اقتصاد کشور مطرح می‌شود، اما تجربه شرکت‌هایی مانند ام‌تی‌ان نشان می‌دهد که این مسیر با موانع جدی همراه است. نبود شفافیت حقوقی، تحریم‌های بین‌المللی و پیچیدگی‌های ناشی از حضور نهادهای وابسته به حکومت، فضایی ناامن برای سرمایه‌گذاران خارجی ایجاد کرده است. در چنین شرایطی، حتی شرکت‌هایی که با امید سودآوری وارد بازار ایران می‌شوند، در نهایت با دارایی‌های بلوکه‌شده و محدودیت‌های نقل‌وانتقال مالی روبه‌رو می‌شوند.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری خارجی در ایران می‌توانست به رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و انتقال فناوری‌های نو کمک کند، اما بی‌ثباتی سیاسی و وابستگی شدید ساختار اقتصادی به نهادهای حکومتی این فرصت را از بین برده است. در نتیجه، ایران نه‌تنها سرمایه‌گذاران خارجی را از دست می‌دهد، بلکه پیام روشنی به بازارهای جهانی ارسال می‌کند: اقتصاد ایران برای ورود سرمایه بین‌المللی ناامن و پرریسک است.
تحریم‌ها و مسیر دشوار خروج سرمایه
اصلی‌ترین مانع بر سر راه ام‌تی‌ان، تحریم‌های ایالات متحده است. محدودیت‌های مالی و بانکی آمریکا باعث شده انتقال هرگونه دارایی به داخل یا خارج ایران غیرممکن شود. مدیرعامل ام‌تی‌ان، رالف موپیتا، بارها تأکید کرده که سهام این شرکت در ایرانسل «دارایی منجمد» است و هیچ راه عملی برای نقد کردن آن وجود ندارد. با بازگشت سیاست فشار حداکثری در دوران ترامپ، امیدهای این شرکت برای خروج سرمایه‌هایش به حداقل رسید.
تلاش‌های ناکام برای انتقال سود
بر اساس گزارش‌های مالی، ام‌تی‌ان در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ توانست بخشی از سود و بازپرداخت وام‌هایش را به ارزش حدود ۴۳۰ میلیون دلار از ایران خارج کند. اما پس از تشدید تحریم‌ها، این مسیر به کلی بسته شد. حتی در دوره‌ای که جو بایدن به ریاست‌جمهوری رسید و امیدها برای احیای برجام بالا رفت، ام‌تی‌ان اعلام کرد حدود ۲۰۴ میلیون دلار سود نقدی در ایران دارد، اما هیچ خبری از انتقال آن منتشر نشد. این تجربه نشان داد که سرمایه‌گذاری خارجی در ایران همواره تحت‌تأثیر تحولات سیاسی و فشارهای بین‌المللی قرار دارد و نمی‌تواند با ثبات و امنیت ادامه یابد.
آینده نامعلوم
اکنون پرسش اصلی این است که آیا ام‌تی‌ان روزی موفق به آزادسازی دارایی‌هایش خواهد شد یا خیر. با توجه به وضعیت کنونی روابط ایران و غرب، چشم‌انداز بسیار مبهم است. تا زمانی که تحریم‌ها و ساختار بسته ايران پابرجاست، نه‌تنها ام‌تی‌ان بلکه هر سرمایه‌گذار دیگری باید آماده پذیرش ریسک‌های بزرگ باشد. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاری خارجی در ایران بیش از هر زمان دیگری با ابهام و خطر همراه است.