گزارش‌های حقوق بشری نشان می‌دهد که دستگاه قضایی و امنیتی ایران در ماه نوامبر سال جاری موج گسترده‌ای از اجرای احکام اعدام را به‌راه انداخته است.
طی این ماه دست‌کم ۲۸۶ نفر در زندان‌های مختلف کشور اعدام شده‌اند؛ آماری که نشان می‌دهد روزانه حدود ۱۰ حکم اعدام اجرا شده و به‌طور متوسط هر دو ساعت و نیم، یک زندانی جان خود را از دست داده است.
بر اساس داده‌های منتشرشده از سوی سازمان حقوق بشری “هرانا”، این افزایش چشمگیر، نگرانی‌های داخلی و بین‌المللی درباره روند رو‌به‌تشدید سرکوب قضایی در ایران را شدت بخشیده است.
موج تازه اعدام‌ها در ایران
در گزارش ماهانه هرانا که روز یک‌شنبه ۲۲ نوامبر منتشر شد، آمده است که این نهاد حقوق بشری توانسته ۲۶۸ مورد اجرای حکم اعدام را ثبت و تأیید کند، همچنین ۹ حکم جدید اعدام صادر شده و احکام ۸ زندانی دیگر توسط مراجع قضایی مورد تأیید قرار گرفته است.
به‌گفته این گزارش، احکام صادره علیه چند زندانی سیاسی از جمله زهرا شهباز طبری، رضا عبدالی، مسعود جامعی، علیرضا مرداسی و فرشاد اعتمادی‌فر که در زندان‌های رشت و اهواز نگهداری می‌شوند، در فهرست موارد ثبت‌شده قرار دارد.
علاوه بر این، “هرانا” پیش‌تر از اجرای مخفیانه احکام ۱۸ زندانی دیگر در ماه نوامبر خبر داده بود؛ مواردی که به‌صورت پنهانی اجرا شد و گزارش آن‌ها با تأخیر به نهادهای حقوق بشری رسید.
این موضوع نشان می‌دهد که آمار کنونی تنها حداقل میزان اعدام‌هاست و احتمالاً موارد بیشتری هنوز افشا نشده است.
اجرای علنی اعدام و هشدار متخصصان
یکی از موارد برجسته در این ماه، اجرای یک حکم اعدام به‌صورت علنی در تاریخ ۱۱ نوامبر در میدان هفت‌تیر شهر یاسوج، در جنوب غرب ایران بود؛ اقدامی که واکنش‌های گسترده‌ای در داخل کشور برانگیخت.
پیش‌تر در ماه سپتامبر، انجمن علمی روان‌پزشکان ایران طی نامه‌ای خطاب به رئیس قوه قضاییه، غلامحسین محسنی اژه‌ای، نسبت به پیامدهای گسترده روانی و اجتماعی اعدام‌های علنی هشدار داده و خواستار توقف فوری چنین اقدامات آسیب‌زا شده بود.
این انجمن تأکید کرده بود که تماشای صحنه اعدام در ملأعام می‌تواند زمینه‌ساز خشونت اجتماعی، اختلالات روانی و آسیب‌های عمیق خانوادگی شود.
تشدید محکومیت‌های بین‌المللی
افزایش تعداد اعدام‌ها در ایران با واکنش‌های تند در عرصه بین‌المللی همراه بوده است. کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ ۱۹ نوامبر با ۷۹ رأی موافق و ۲۸ رأی مخالف، قطعنامه‌ای را علیه نقض حقوق بشر در ایران تصویب کرد.
این قطعنامه به‌ویژه بر افزایش نرخ اعدام‌ها، تشدید سرکوب زنان، برخورد خشونت‌آمیز با معترضان و تداوم فعالیت‌های سرکوبگرانه ایران در خارج از مرزها تمرکز داشت.
در نشست ۳۰ اکتبر این کمیته، می ساتو، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران، اعلام کرده بود که ابعاد گسترده اجرای احکام اعدام در ایران می‌تواند مصداق جنایت علیه بشریت باشد.
روند یک‌ساله.. بیش از ۱۵۰۰ اعدام
هرانا در گزارشی به‌مناسبت روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام اعلام کرده بود که در دوره زمانی ۱۰ اکتبر ۲۰۲۴ تا ۸ اکتبر ۲۰۲۵، دست‌کم ۱۵۳۷ نفر در ایران اعدام شده‌اند؛ آماری که ایران را در رتبه نخست اجرای احکام اعدام در جهان ـ‌به‌جز چین که آمار رسمی منتشر نمی‌کند‌ـ قرار می‌دهد.
نتیجه‌گیری
افزایش شتاب‌گرفته اجرای احکام اعدام، اجرای علنی برخی از آن‌ها، پنهان‌کاری سیستماتیک دستگاه قضایی و فاصله زمانی میان اجرای حکم و انتشار خبر، فضای نگرانی جدی درباره وضعیت حقوق بشر در ایران ایجاد کرده است.
با توجه به انتقادات بین‌المللی و هشدارهای داخلی، انتظار می‌رود فشارها بر ايران برای بازنگری در سیاست‌های قضایی و امنیتی خود افزایش یابد؛ هرچند نشانه‌ای از کاهش این روند در کوتاه‌مدت دیده نمی‌شود.