سازمان عفو بین‌الملل افزایش نگران‌کننده‌ای در نقض حقوق بشر در ایران ۲۰۲۴ را مستند کرده است، در گزارش سالانه خود برای سال ۲۰۲۴ از جمله اعدام‌های خودسرانه، سرکوب سیاسی و تبعیض علیه اقلیت‌ها، این گزارش بر استفاده حکومت ایران از مجازات اعدام به‌عنوان ابزاری برای سرکوب سیاسی تأکید دارد، به‌ویژه در مورد اقلیت‌های قومی و مذهبی که در موقعیت‌های آسیب‌پذیر قرار دارند.
نقض حقوق بشر در ایران ۲۰۲۴
نقض حقوق بشر در ایران ۲۰۲۴ بار دیگر به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مجریان مجازات اعدام در جهان شناخته شد. بر اساس گزارش سالانه سازمان عفو بین‌الملل، ایران با اجرای دست‌کم ۹۷۲ مورد اعدام، مسئول بیش از ۶۴ درصد از کل اعدام‌های ثبت‌شده در سطح جهانی بوده است. این آمار نگران‌کننده نه‌تنها ایران را در صدر کشورهای استفاده‌کننده از اعدام قرار داده، بلکه نشانگر روند رو به افزایش استفاده از این مجازات شدید، غیرانسانی و برگشت‌ناپذیر در ساختار قضایی ایران است.
بخش زیادی از این اعدام‌ها به اتهامات مرتبط با مواد مخدر بازمی‌گردد؛ اتهاماتی که طبق استانداردهای بین‌المللی به‌عنوان “جدی‌ترین جرایم “شناخته نمی‌شوند و نباید با مجازات مرگ همراه باشند. همچنین، اعدام‌هایی به دلایل عقیدتی، جنسی و اجتماعی نیز گزارش شده که مصداق آشکار نقض حقوق بنیادین انسان‌ها است.
در بسیاری از موارد، خانواده‌های اعدام‌شدگان نیز در معرض فشار و آزار قرار گرفته‌اند؛ از جمله محرومیت از حق اطلاع‌رسانی، برگزاری مراسم عزاداری و حتی دریافت پیکر عزیزان خود. این نقض حقوق بشر در ایران ۲۰۲۴ اقدامات بخشی از سیاست گسترده‌تری است که نه‌تنها افراد بلکه جامعه را از طریق ایجاد ترس کنترل می‌کند.اعدام‌های پنهانی، اجرای احکام بدون اطلاع قبلی، و استفاده از اعدام برای سرکوب اعتراضات اجتماعی به‌ویژه در جریان اعتراضات سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱، ابعاد سیاسی استفاده از این ابزار خشن را پررنگ‌تر می‌سازد.
سرکوب سیاسی و قضایی تعسفی
گزارش‌ها نشان می‌دهند که مقامات ایرانی از مجازات اعدام به‌عنوان ابزاری برای سرکوب مخالفان سیاسی و فعالان اجتماعی استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال، اعدام شش جوان که در اعتراضات “زن، زندگی، آزادی” در سال ۲۰۲۲ شرکت کرده بودند، پس از محاکمات ناعادلانه‌ای که با شکنجه و اعترافات اجباری همراه بود، اجرا شد. برخی از این افراد به اتهام‌هایی مانند “ارتداد” فقط به‌خاطر ابراز نظرات خود در شبکه‌های اجتماعی محکوم شدند.
نقض حقوق بشر در ایران ۲۰۲۴ و تبعیض سیستماتیک علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی در ایران مانند بلوچ‌ها و کردها در ایران با تبعیض سیستماتیک در زمینه‌های آموزش، اشتغال و خدمات عمومی مواجه هستند. همچنین، اعدام‌ها به‌طور نامتناسبی در مناطقی که این اقلیت‌ها زندگی می‌کنند، انجام می‌شود که نشان‌دهنده هدف‌گیری سیستماتیک آنها است. این سیاست‌ها بخشی از استراتژی‌های بلندمدتی هستند که هدفشان تضعیف این جوامع از طریق محرومیت از فرصت‌های اقتصادی یا هدف قرار دادن آنها با خشونت و قتل است.
تبعیض علیه پناهندگان افغان
پناهندگان افغان نقض حقوق بشر در ایران ۲۰۲۴ با تبعیض گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف روبه‌رو هستند که زندگی روزمره آنها را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است. این تبعیض‌ها شامل محدودیت‌های شدید در دسترسی به آموزش، اشتغال و خدمات بهداشتی می‌باشد.
تبعیض در خدمات بهداشتی: دسترسی به خدمات درمانی برای افغان‌ها محدود است و بسیاری از آنها نمی‌توانند از خدمات بهداشتی به‌طور برابر با ایرانی‌ها بهره‌مند شوند.
تهدیدات و حملات نژادی: پناهندگان افغان در معرض تهدیدات نژادی و خشونت‌های اجتماعی قرار دارند که گاهی به حملات فیزیکی و توهین‌های مداوم منجر می‌شود.
جمع‌بندی
گزارش سالانه عفو بین‌الملل درباره ایران در سال ٢٠۴۰ نشان‌دهنده استمرار و تشدید نقض حقوق بشر در ایران ۲۰۲۴ در این کشور است. مقامات ایران به سرکوب آزادی‌های بنیادی همچون آزادی بیان، تجمعات مسالمت‌آمیز، و تشکل‌ها ادامه داده‌اند و صدها اعدام خودسرانه را اجرا کرده‌اند. این اقدامات به ویژه بر اقلیت‌های مذهبی، قومی و جنسیتی، معترضان، و فعالان سیاسی و اجتماعی اثرات منفی گذاشته و همچنان از سوی دولت با مصونیت از مجازات مواجه می‌شود.
علاوه بر سرکوب‌های سیاسی، بحران‌های محیط‌زیستی نیز به شدت بر زندگی مردم تاثیر گذاشته است، و نهادهای دولتی از رسیدگی به این مسائل ناتوان بوده‌اند. در نهایت، ادامه‌ی این وضعیت حاکی از نیاز فوری به تغییرات بنیادین در سیاست‌ها و اقداماتی جدی برای احترام به حقوق بشر و حقوق مدنی در ایران است.