کریدور زنگزور که تحت مدیریت آمریکا و پیمانکارانش در حال برنامه‌ریزی است، تهدیدی جدی برای درآمد ترانزیتی و جایگاه اقتصادی ایران در شمال غرب کشور به‌وجود آورده است. تکمیل این مسیر ترانزیتی می‌تواند سالانه حداقل ۲.۵ میلیارد دلار به اقتصاد ایران خسارت وارد کند و اشتغال، صادرات غیرنفتی و نفوذ ژئوپلیتیک تهران در منطقه قفقاز را کاهش دهد.
تاثیر کریدور زنگزور بر درآمد ترانزیتی و اقتصاد ایران
کریدور زنگزور به‌عنوان مسیر جایگزین ترانزیت کالا و انرژی از آسیای میانه به اروپا، تهدیدی جدی برای درآمد ترانزیتی و اقتصاد ایران محسوب می‌شود. با تکمیل این مسیر، بخش عمده‌ای از جریان ترانزیتی که اکنون از شمال‌غرب ایران عبور می‌کند، به مسیر جدید منتقل خواهد شد و این کاهش ترانزیت، درآمدهای سالانه ایران را به‌طور محسوسی پایین می‌آورد. کریدور زنگزور نه تنها مسیر حمل‌ونقل کالا را کوتاه‌تر و سریع‌تر می‌کند، بلکه با جذب سرمایه‌گذاری خارجی، جذابیت ایران برای پروژه‌های ترانزیتی و لجستیکی را کاهش می‌دهد. اثرات این تغییر شامل کاهش درآمد گمرکی، افت صادرات غیرنفتی، کاهش اشتغال در بخش حمل‌ونقل و خدمات جانبی و ضعیف شدن اهرم ژئوپلیتیک ایران در منطقه قفقاز است. به‌عبارت دیگر، فعال شدن کریدور زنگزور می‌تواند مزیت جغرافیایی ایران در مسیرهای بین‌المللی را به‌طور کامل تضعیف کرده و جایگاه اقتصادی و سیاسی کشور را در منطقه به شدت کاهش دهد.
چالش‌های ژئوپلیتیک و امنیتی مسیر ترانزیتی جدید قفقاز
کریدور زنگزور علاوه بر اثرات اقتصادی، چالش‌های ژئوپلیتیک و امنیتی مهمی برای ایران و منطقه قفقاز ایجاد می‌کند. این مسیر جدید تحت مدیریت آمریکا، امکان کنترل جریان ترانزیت و نفوذ سیاسی در منطقه را از ایران می‌گیرد و به رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه و جمهوری آذربایجان قدرت بیشتری می‌دهد. کریدور زنگزور باعث می‌شود ایران از حلقه اصلی تصمیم‌گیری در مسیرهای ترانزیتی بین اروپا و آسیای میانه دور بماند و اهرم نفوذ خود در منطقه را از دست بدهد.
فعال شدن کریدور زنگزور همچنین می‌تواند امنیت مرزهای شمال غرب ایران را تحت تأثیر قرار دهد، زیرا جابجایی مسیرها و تغییر تردد کالا و نیروهای لجستیکی باعث کاهش کنترل مستقیم ایران بر جریان ترانزیت می‌شود. این وضعیت می‌تواند فرصت‌های بالقوه برای فعالیت‌های غیرقانونی یا افزایش وابستگی کشورهای منطقه به آمریکا و متحدانش ایجاد کند و نفوذ ایران را در قفقاز و آسیای میانه محدود نماید.
تهدیدها و فرصت‌های راهبردی برای تهران
کریدور زنگزور نه تنها فرصت‌های اقتصادی و ترانزیتی را از ایران می‌گیرد، بلکه تهدیدات راهبردی متعددی برای تهران ایجاد می‌کند. با فعال شدن این مسیر، ایران بخش مهمی از نفوذ و کنترل خود در شمال غرب و منطقه قفقاز را از دست می‌دهد و رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه و جمهوری آذربایجان به مزیت بیشتری در تجارت و همکاری‌های منطقه‌ای دست می‌یابند. کریدور زنگزور می‌تواند نقش ایران در تعیین مسیرهای ترانزیتی و انرژی منطقه را کمرنگ کند و این موضوع محدودیت‌های سیاسی و راهبردی برای تهران به همراه دارد.
از سوی دیگر، این وضعیت فرصتی است برای ایران تا با بازنگری در سیاست‌های منطقه‌ای و ایجاد مسیرهای جایگزین، نفوذ و تأثیر خود را به شکل هوشمندانه‌تری حفظ کند. تهران می‌تواند با تقویت دیپلماسی منطقه‌ای، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های داخلی و همکاری با کشورهای همسایه، تهدیدهای ناشی از فعال شدن کریدور زنگزور را کاهش دهد و جایگاه راهبردی خود را در منطقه مستحکم‌تر نماید.
در نهایت، تکمیل و فعال شدن کریدور زنگزور، فارغ از تبعات اقتصادی، چالش‌های امنیتی و راهبردی جدی برای ایران ایجاد می‌کند. این مسیر جدید بخشی از نفوذ ایران در شمال غرب و قفقاز را کاهش می‌دهد و فرصت‌های راهبردی رقبای منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. با این حال، تهران هنوز امکان دارد با اقدامات هوشمندانه دیپلماتیک، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های داخلی و یافتن مسیرهای جایگزین، تهدیدها را به حداقل برساند و جایگاه خود را در منطقه حفظ کند. آینده نفوذ ایران و بهره‌وری راهبردی آن در شمال غرب و قفقاز، تا حد زیادی وابسته به واکنش‌ها و تصمیمات راهبردی تهران در برابر این تغییرات است.