معهد علوم و امنیت بینالملل مستقر در واشنگتن گزارش داد که ایران عملیات پاکسازی و حذف آثار در ساختمان اصلی سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی “سپند” وابسته به وزارت دفاع را آغاز کرده است. این اقدامات پنج ماه پس از پایان جنگ ۱۲ روزه انجام میشود و بر اساس تصاویر ماهوارهای تأیید شده است.
تاریخچه و موقعیت ساختمان جدید
طبق گزارش معهد، ساختمان جدید “سپند” که در سال ۲۰۱۳ افتتاح شد، عملیات اصلی خود را همچنان در سایت “لویزان ۲” ادامه میداد.
در ۲۰ ژوئن، ارتش اسرائیل اعلام کرد که ضربات شبانه آن بر ایران، شامل حمله به ساختمان مرکزی “سپند” بوده است.
این ساختمان حدود ۱.۵ کیلومتر از محل قدیمی فاصله دارد و در خیابان “فخریزاده” در تهران واقع شده است. همچنین، تاکنون هیچ بازدیدی از سوی آژانس بینالمللی انرژی اتمی در این مکان انجام نشده و به نظر میرسد ساختمان طی سالهای گذشته چندین بار هدف حملات هوایی قرار گرفته است.
حملات هوایی و تأثیر بر توانمندیها
محسن فخریزاده، مسئول ارشد برنامه هستهای ایران که در سال ۲۰۲۰ ترور شد، این سازمان را برای توسعه فناوریها و سلاحهای پیشرفته تاسیس کرده بود. در جریان جنگ، هفت فروند بمبافکن B-2 در عملیاتی موسوم به “چکش نیمهشب” از پایگاه وایتمن به سوی ایران پرواز کرده و سایتهای هستهای این کشور را هدف قرار دادند.
وضعیت ساختمان پس از آسیبها
معهد علوم و امنیت بینالملل تأکید کرد که ساختمان جدید «سپند» تخریب کامل نشده، اما آسیبهای داخلی آن شدید بوده و آن را غیرقابل استفاده کرده است.
تصاویر ماهوارهای گرفته شده بین ۱۹ آگوست و ۲۳ اکتبر نشان میدهد که ایران سقف و طبقات بالایی ساختمان را حذف کرده و حجم زیادی آوار در اطراف آن جمع شده است.
برخی تجهیزات، از جمله سه واحد خنککننده، در تصاویر اخیر دیگر مشاهده نمیشوند.
تخریب بخشی از آرشیو هستهای ایران
بر اساس گزارش، حملات منجر به تخریب نسخهای از آرشیو هستهای ایران شد که شامل اسناد و فایلهای حساس درباره توسعه سلاحهای هستهای و احتمالاً اطلاعات جدیدتر بوده است.
معهد علوم و امنیت بینالملل پرسش کرده است که آیا نسخههای دیگری از این آرشیو موجود است یا خیر.
تأثیر بر برنامه غنیسازی اورانیوم
تصاویر ماهوارهای نشان میدهد که سایتهای اصلی غنیسازی اورانیوم در فردو، نطنز و اصفهان به شدت آسیب دیدهاند و پس از جنگ، فعالیت قابل توجهی در آنها مشاهده نمیشود.
به این ترتیب، ایران در حال حاضر قادر به غنیسازی گسترده اورانیوم یا تولید تعداد زیادی سانتریفیوژ نیست.
پاکسازی سایر سایتها و وضعیت مخازن
بر خلاف سایتهای غنیسازی، برخی سایتهای مرتبط با «سلاحهای هستهای» مانند ساختمان «سپند» نشانههایی از تلاشهای گسترده برای پاکسازی نشان میدهند.
وضعیت مخازن اورانیوم غنیشده، به ویژه با غنای ۶۰٪، هنوز مشخص نیست و ایران اجازه دسترسی آژانس بینالمللی انرژی اتمی به این مخازن را نمیدهد.
در ۲۰ نوامبر، شورای حکام آژانس در جلسهای غیرعلنی تصویب کرد که ایران باید فوراً گزارشی درباره وضعیت مخازن اورانیوم و سایتهای آسیبدیده ارائه کند.
چالش بازسازی توانمندیهای هستهای
معهد تأکید کرد که بازسازی توانمندیهای هستهای ایران نیازمند زمان، منابع و سرمایه زیادی است.
محدودیتهای ناشی از تحریمها و نیاز به واردات مواد حساس، روند بازسازی را بسیار دشوار کرده است. پس از پنج ماه، به نظر میرسد پیشرفت ایران در بازسازی توانمندیهای تخریبی خود بسیار محدود بوده است.