دختران افغان در ایران با تبعیض‌های ساختاری، محدودیت‌های آموزشی و نادیده‌گرفته‌شدن حقوق انسانی خود مواجه‌اند. این گروه آسیب‌پذیر، که اغلب در حاشیه جامعه زندگی می‌کنند، نه تنها از دسترسی برابر به آموزش، بهداشت و بازار کار محروم‌اند، بلکه حتی در آمارهای رسمی نیز جایی ندارند. در سال‌های اخیر، با افزایش مهاجرت خانواده‌های افغان به ایران، مشکلات دختران نوجوان و جوان افغان شدت گرفته و از سوی نهادهای رسمی و رسانه‌های داخل ایران نادیده گرفته شده است.
دختران افغان در ایران؛ قربانیان خاموش تبعیض‌ها
دختران افغان در ایران با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند که زندگی روزمره و آینده‌شان را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است. بسیاری از این دختران، که در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند، با محدودیت‌های قانونی و اجتماعی متعددی روبرو هستند که حقوق پایه‌ای آنها را نادیده می‌گیرد. برای نمونه، بسیاری از دختران افغان در ایران از دسترسی به آموزش عالی محروم‌اند، زیرا سیستم اقامت و مهاجرت به گونه‌ای طراحی شده که اجازه ثبت‌نام در دانشگاه‌ها و دریافت مدرک معتبر را به آنها نمی‌دهد. علاوه بر این، محدودیت‌های قانونی باعث شده تا آنها در بازار کار هم با مشکلات بزرگی مواجه شوند و نتوانند به‌طور رسمی و آزادانه فعالیت کنند.
یک نمونه بارز، داستان محبوبه است؛ دختری ۱۸ ساله که تمام عمر خود را در ایران گذرانده و به دلیل باطل شدن مدارک اقامت خانواده‌اش، اکنون مجبور به ترک تنها خانه‌اش است. محبوبه که در مدارس ایران با موفقیت تحصیل کرده، حالا با خطر بازگشت به افغانستان و حکومت طالبان روبروست، جایی که حقوق زنان به شکل سیستماتیک نقض می‌شود. این نمونه تنها گوشه‌ای از واقعیت تلخ دختران افغان در ایران است که بسیاری دیگر نیز با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
چالش‌های حقوقی و اجتماعی
چالش‌های حقوقی و اجتماعی یکی از مهم‌ترین موانعی است که زندگی روزمره و آینده این گروه را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. بسیاری از دختران افغان در ایران با محدودیت‌های قانونی گسترده‌ای مواجه هستند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به فقدان کارت‌های اقامت دائمی اشاره کرد. این مسئله باعث می‌شود آنها دسترسی به خدمات پایه‌ای مانند آموزش، بهداشت و کار رسمی را نداشته باشند و در نتیجه در حاشیه جامعه قرار گیرند. به عنوان مثال، نبود کارت اقامت معتبر، آنها را در برابر خطر اخراج اجباری قرار می‌دهد که به معنای از دست دادن امنیت و پناهگاه استبا تبعیض‌های فرهنگی و اجتماعی نیز مواجه‌اند. در محیط‌های آموزشی و کاری، بسیاری از آنها به دلیل ملیت و وضعیت حقوقی‌شان با برخوردهای تبعیض‌آمیز روبرو می‌شوند که باعث کاهش فرصت‌های پیشرفت و تحصیل می‌شود. افزون بر این، خانواده‌های این دختران معمولاً به دلیل عدم دسترسی به حمایت‌های قانونی و اجتماعی، در وضعیت اقتصادی دشواری قرار دارند و این فشارها به ویژه بر دختران تاثیر مستقیم می‌گذارد. به طور مثال، بسیاری از دختران مجبور می‌شوند در سنین پایین به کار بپردازند یا تحصیل را رها کنند تا به تامین هزینه‌های خانواده کمک کنند.
پیامدهای کوچ اجباری
کوچ اجباری، به ویژه برای بسیاری از افغان‌ها که سال‌ها در ایران زندگی کرده‌اند، تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر زندگی فردی و جمعی آنها دارد. این روند نه تنها باعث جدا شدن از محل زندگی، خانواده و دوستان می‌شود، بلکه موجی از ناامنی و بی‌ثباتی را در زندگی مهاجران ایجاد می‌کند. بسیاری از این افراد که در ایران بزرگ شده و ارتباطات اجتماعی و فرهنگی‌شان با این کشور عمیق است، با بازگرداندن اجباری به افغانستان مواجه می‌شوند؛ کشوری که به دلایل امنیتی، اقتصادی و سیاسی در شرایط ناپایداری قرار دارد.
از دست دادن دسترسی به آموزش، کار، خدمات درمانی و حمایت‌های اجتماعی است که بسیاری از مهاجران در ایران به آن عادت کرده‌اند. برای مثال، دخترانی که در ایران به تحصیل مشغول بوده‌اند، با بازگشت به افغانستان، با ممنوعیت‌های شدید تحصیلی و محدودیت‌های اجتماعی مواجه می‌شوند. همچنین، خانواده‌هایی که به دلیل ترک اجباری خانه و زندگی‌شان، با مشکلات اقتصادی شدید و عدم توانایی در تامین نیازهای اولیه روبرو می‌شوند.
نتیجه‌گیری
دختران افغان در ایران با چالش‌های بی‌پایان حقوقی، اجتماعی و فرهنگی مواجه‌اند که زندگی، تحصیل و آینده‌شان را تهدید می‌کند. تبعیض، فشارهای قانونی و محدودیت‌های متعدد باعث شده است که بسیاری از این دختران نتوانند به آرزوهای خود برسند و در ترس از اخراج و بازگشت به شرایط سخت افغانستان زندگی کنند. آینده دختران افغان در ایران نیازمند حمایت‌های جدی حقوق بشری، تغییر سیاست‌ها و ایجاد فرصت‌های برابر است تا این نسل بتواند در امنیت و عزت زندگی کند و سهمی مثبت در جامعه ایران داشته باشد. بی‌توجهی به وضعیت این دختران نه تنها به آنان آسیب می‌زند بلکه پیامدهای انسانی و اجتماعی عمیقی برای هر دو کشور به همراه خواهد داشت.