بازداشت صادق گرگیج و احمد هارونی بار دیگر توجه افکار عمومی را به وضعیت نگران‌کننده حقوق بشر در سیستان و بلوچستان جلب کرده است. این دو شهروند بلوچ طی روزهای اخیر توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شده‌اند؛ اقدامی که خانواده‌های آنان را در بی‌خبری مطلق فرو برده و پرسش‌های جدی درباره مشروعیت روند قضایی این بازداشت‌ها ایجاد کرده است.
جزئیات بازداشتصادق گرگیج و احمد هارونی
بازداشت صادق گرگیج و احمد هارونی در شرایطی صورت گرفت که هیچ‌گونه حکم قضایی یا اطلاع‌رسانی رسمی دربارۀ دلایل آن ارائه نشد. احمد هارونی، شهروند ساکن چاه‌جمال ایرانشهر، در پی درگیری میان نیروهای سپاه پاسداران و گروه «جیش‌العدل» در نزدیکی محل سکونتش، هنگام خروج از منزل توسط نیروهای نظامی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد. خانواده او از همان ابتدا در بی‌خبری مطلق به‌سر می‌برند و هیچ نهادی پاسخگوی سرنوشت این شهروند بلوچ نیست.
از سوی دیگر، صادق گرگیج، ساکن زاهدان، روز سه‌شنبه ۴ شهریور در منطقۀ شیرآباد و در داخل خودروی شخصی خود، هدف بازداشت نیروهای امنیتی با لباس شخصی قرار گرفت. بازداشت صادق گرگیج و احمد هارونی بدون تفهیم اتهام و بدون دسترسی به وکیل یا تماس با خانواده، نه تنها نقض آشکار حقوق شهروندی است بلکه به الگوی تکراری در بلوچستان تبدیل شده که نگرانی‌های جدی دربارۀ نقض سیستماتیک حقوق بشر در این منطقه برانگیخته است.
الگوی تکراری در بلوچستان
در سال‌های اخیر، بازداشت‌های خودسرانه و بی‌خبری از سرنوشت شهروندان بلوچ به الگویی تکراری در بلوچستان تبدیل شده است. تقریباً هر هفته گزارش‌هایی از دستگیری فعالان مدنی، کارگران، دانشجویان و حتی شهروندان عادی منتشر می‌شود که بدون ارائه حکم قضایی و صرفاً به بهانه‌های امنیتی بازداشت می‌شوند. نمونه‌های متعددی مانند بازداشت سمیر هوت در چابهار، پرویز نوتکیان و چند کارگر بلوچ در یزد نشان می‌دهد که این روند تنها به یک یا دو شهر محدود نمی‌شود، بلکه شبکه‌ای گسترده از برخوردهای امنیتی علیه جامعه بلوچ در جریان است.
این الگوی تکراری در بلوچستان نه تنها پیامدهای مستقیم بر خانواده‌های بازداشت‌شدگان دارد، بلکه باعث شکل‌گیری احساس تبعیض و محرومیت عمیق‌تر در میان مردم این منطقه شده است. سکوت رسانه‌های داخلی و نبود شفافیت در روند قضایی، فضای بی‌اعتمادی را تشدید کرده و زمینه را برای افزایش تنش‌های اجتماعی و امنیتی فراهم می‌کند. در چنین شرایطی، هر بازداشت تازه‌ای مانند پرونده صادق گرگیج و احمد هارونی به نمادی از فشار ساختاری علیه یک جامعه به‌حاشیه‌رانده بدل می‌شود.
پیامدهای حقوقی و اجتماعی
از منظر حقوق بشری، بازداشت بدون حکم قضایی و بی‌اطلاع گذاشتن خانواده‌ها نقض آشکار اصول دادرسی عادلانه است. براساس میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، هر فردی که بازداشت می‌شود باید بلافاصله از دلایل بازداشت خود مطلع گردد و امکان دسترسی به وکیل و تماس با خانواده داشته باشد. در همین چارچوب، بازداشت صادق گرگیج و احمد هارونی نمونه بارزی از نقض این اصول بنیادین محسوب می‌شود.
در سطح اجتماعی، چنین اقداماتی موجب افزایش بی‌اعتمادی مردم بلوچ نسبت به حاکمیت و نهادهای امنیتی می‌شود. علاوه بر آن، فشار روانی بر خانواده‌های بازداشت‌شدگان، به‌ویژه در جامعه‌ای که از مشکلات اقتصادی و تبعیض‌های ساختاری رنج می‌برد، می‌تواند آثار مخربی بر زندگی فردی و جمعی بر جای بگذارد.