در پی افزایش نگرانی‌های بین‌المللی از روند رو به رشد اعدام‌های سیاسی در ایران، بیش از ۳۰۰ شخصیت برجسته جهانی در بیانیه‌ای مشترک از سازمان ملل متحد خواستند تا برای توقف فوری این اعدام‌ها اقدام کند. این فراخوان که توسط کارزار «عدالت برای قربانیان کشتار ۶۷» منتشر شده است، نشان‌دهنده نگرانی عمیق جامعه جهانی از نقض حقوق بشر در ایران است.
اعدام‌های سیاسی در ایران
اعدام‌های سیاسی در ایران اگرچه از ابتدای انقلاب ۱۳۵۷ آغاز شد، اما در دو دوره زمانی به اوج خود رسید:
تابستان ۱۳۶۷ – بزرگ‌ترین کشتار سیاسی سازمان‌یافتهدر تابستان سال ۱۳۶۷، هزاران زندانی سیاسی در زندان‌های ایران بدون محاکمه عادلانه، تنها به‌دلیل وابستگی یا نزدیکی فکری به سازمان مجاهدین خلق یا دیگر گروه‌های چپ‌گرا، به جوخه‌های اعدام سپرده شدند. این اعدام‌ها که طی چند هفته انجام شد، بر اساس فتوای آیت‌الله خمینی صورت گرفت. برآوردها از تعداد قربانیان بین ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر متفاوت است. این کشتار هرگز به‌طور رسمی مورد بررسی یا پیگرد قضایی قرار نگرفت و هنوز بسیاری از مسئولان وقت در مناصب بالای حکومتی هستند. جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل، این رویداد را «جنایت علیه بشریت» و مصداق نسل‌کشی دانسته است.
دوره ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴ – موج جدید پس از اعتراضات مردمیدومین دوره اوج اعدام‌های سیاسی، از سال ۱۴۰۰ شمسی به بعد، به‌ویژه پس از اعتراضات مردمی در آبان ۱۳۹۸ و جنبش «زن، زندگی، آزادی» در سال ۱۴۰۱ شدت گرفت. در این سال‌ها، دستگاه قضایی جمهوری اسلامی با اتکا بر عناوینی مانند «محاربه» ، ده‌ها نفر از معترضان و فعالان سیاسی و مدنی را به اعدام محکوم کرد.در سال ۲۰۲۴ میلادی (۱۴۰۳–۱۴۰۴ شمسی)، ایران با اجرای دست‌کم ۹۷۵ حکم اعدام رکورد جدیدی ثبت کرد که بسیاری از آن‌ها دارای انگیزه‌های سیاسی یا مربوط به اعتراضات بودند. فعالان حقوق بشر هشدار می‌دهند که این اعدام‌ها نه‌تنها ابزار سرکوب، بلکه ابزاری برای ایجاد رعب در جامعه هستند.
محکومیت سیاسی بدون دادرسی
بهروز احسانی و مهدی حسنی، دو زندانی سیاسی، در یک دادگاه نمایشی تنها پنج دقیقه‌ای و بدون دسترسی به وکیل مستقل یا امکان دفاع عادلانه، به اتهام‌هایی چون «عضویت در سازمان مجاهدین خلق»، «تبلیغ علیه نظام» و «ارسال ویدیوهای مخالف حکومت» به اعدام محکوم شدند. این حکم در دیوان عالی کشور تأیید شد و درخواست اعاده دادرسی آن‌ها نیز رد گردید. این پرونده به‌عنوان نمونه‌ای آشکار از نقض حقوق دادرسی عادلانه و استفاده ابزاری از سیستم قضایی برای سرکوب مخالفان سیاسی در ایران شناخته می‌شود.
اعدام‌های سیاسی در ایران، به‌ویژه در سال‌های اخیر، به یک رویه گسترده تبدیل شده است. در این روند، افراد به‌دلیل اعتراض به حکومت، فعالیت‌های حقوق بشری یا داشتن عقاید مخالف با رژیم، با اتهاماتی چون «محاربه» و «افساد فی‌الارض» روبه‌رو می‌شوند. سیستم قضائی ایران از این ابزار برای اعمال فشار بر معترضان و فعالان سیاسی استفاده می‌کند و این امر به‌طور فزاینده‌ای به نقض حقوق بشر و آزادی‌های اساسی در کشور دامن می‌زند.
در کنار پرونده بهروز احسانی و مهدی حسنی، که نمادی از بی‌عدالتی قضائی است، دوره‌ای دیگر از اعدام‌های سیاسی در ایران به‌ویژه در سال‌های اخیر، پس از اعتراضات گسترده در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۲، به‌طور ویژه توجه جهانیان را جلب کرده است. در این دوره، بسیاری از معترضان، فعالان حقوق بشر و اعضای گروه‌های مخالف حکومت در دادگاه‌های نمایشی محاکمه و به اعدام محکوم شدند.
بیانیه مشترک بیش از ۳۰۰ شخصیت جهانی
بیش از ۳۰۰ شخصیت برجسته بین‌المللی، شامل برندگان جایزه نوبل، گزارشگران ویژه سازمان ملل، دیپلمات‌ها، قضات، استادان حقوق بشر و نمایندگان سازمان‌های مدافع حقوق بشر، در یک بیانیه مشترک از سازمان ملل متحد خواسته‌اند تا برای توقف اعدام‌های سیاسی در ایران فوراً وارد عمل شود. این بیانیه که به‌ویژه در پی افزایش روند اعدام‌های سیاسی در ایران منتشر شده، به‌عنوان یک واکنش بین‌المللی به نقض فاحش حقوق بشر در ایران تلقی می‌شود.
در این بیانیه، امضاکنندگان از افزایش اعدام‌های با انگیزه سیاسی در ایران ابراز نگرانی کرده و این اقدامات را نقض جدی حقوق بشر و حقوق بین‌الملل دانسته‌اند. آن‌ها تأکید کرده‌اند که اعدام‌ها در ایران بیشتر به‌طور غیرقانونی علیه زندانیان سیاسی، معترضان و فعالان حقوق بشر انجام می‌شود و این روند باید فوراً متوقف شود. این گروه از شخصیت‌ها همچنین از سازمان ملل خواسته‌اند که به‌طور فوری برای جلوگیری از اجرای حکم اعدام برای دو زندانی سیاسی به نام‌های بهروز احسانی و مهدی حسنی وارد عمل شود.
نتیجه‌گیری
افزایش اعدام‌های سیاسی در ایران نه‌تنها نقض آشکار حقوق بشر است، بلکه تهدیدی جدی برای فضای مدنی، آزادی بیان و مشارکت دموکراتیک در کشور به‌شمار می‌آید. با توجه به حمایت گسترده جهانی از توقف این روند، اکنون زمان آن است که نهادهای بین‌المللی از سکوت خارج شوند و اقدامات ملموس برای نجات جان زندانیان سیاسی در ایران انجام دهند.