با وجود تشدید بحران گاز در ایران کمبود گاز در داخل کشور و اتکای گسترده صنایع و نیروگاهها به مازوت بسیار آلاینده، صادرات گاز ایران به ترکیه همچنان روندی صعودی دارد.
طبق آمارهای رسمی منتشر شده از سوی «هیئت تنظیم بازار انرژی ترکیه» (EMRA)، ایران در نه ماه نخست سال ۲۰۲۵ بیش از ۵.۵ میلیارد متر مکعب گاز به ترکیه صادر کرده است؛ رقمی که نسبت به سال گذشته ۱۷ درصد و نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود ۴۵ درصد افزایش نشان میدهد.
مصرف رو به افزایش مازوت و پیامدهای زیستمحیطی
طبق یک سند محرمانه وزارت نفت که در میانه سال ۲۰۲۵ بهدست شبکه «ایران اینترنشنال» رسیده، مصرف مازوت در سال گذشته نزدیک به دو برابر شده است؛ آن هم در حالی که مازوت از آلودهکنندهترین سوختهای فسیلی جهان به شمار میرود.
با وجود نامشخص بودن رقم دقیق مصرف مازوت در سال جاری، معاون وزیر نفت اعلام کرده است که ایران در زمستان امسال با کسری روزانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه خواهد شد؛ این رقم در سال گذشته ۲۵۰ میلیون و در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب بود.
تشدید آلودگی هوا در کلانشهرها
با سرد شدن هوا و افزایش مصرف خانگی گاز، صنایع و نیروگاهها بیش از پیش به مازوت روی آوردهاند.
این علاوه بر آلودگی هوای خطرناک مداوم در شهرهای بزرگ، از جمله تهران است.
تازهترین گزارش وزارت محیط زیست درباره کیفیت مازوت و گازوئیل مصرفی در نیروگاههای تهران نشان میدهد میزان گوگرد این سوختها ۱۰ تا ۱۰۰ برابر بالاتر از استانداردهای بینالمللی است.
بر اساس آمار، در صورت توقف صادرات گاز به ترکیه، مصرف داخلی مازوت روزانه ۲۰ میلیون لیتر کاهش مییافت؛ زیرا گاز طبیعی پاکترین سوخت فسیلی قابلدسترس است.
با این حال، ایران همچنان اصرار دارد صادرات گاز به ترکیه و همچنین به عراق را ادامه دهد.
بحران گاز در ایران
بخشی از بحران گاز در ایران نتیجه کندی توسعه میادین گازی بهدلیل کمبود منابع مالی و ضعف فناوری در شرکتهای داخلی است.
تحریمهای شدید نیز تعمیر و نوسازی زیرساختهای فرسوده انرژی را دشوارتر کرده است.
بر اساس آمار شرکت پي پي، تولید گاز ایران در فاصله ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ بهطور میانگین سالانه ۵.۲ درصد رشد داشته، اما این رشد در سالهای اخیر به ۱ تا ۲ درصد کاهش یافته است.
افزایش صادرات گاز به ترکیه با وجود بحران داخلی
از دیگر عوامل تعیینکننده، کاهش فشار در بخش ایرانی میدان گازی پارس جنوبی از سال ۲۰۲۴ است؛ میدانی که بیش از دو سوم گاز کشور را تأمین میکند.
قطر سالها پیش با همکاری شرکتهای غربی، سکوهای عظیم ۲۰ هزار تنی و کمپرسورهای بسیار بزرگ در بخش خود (حقل الشمال) نصب کرده است؛ تجهیزاتی که ۱۵ برابر سنگینتر از سکوهای فعلی ایران هستند.
اما ایران و شرکای چینیاش توان تولید چنین تجهیزات پیشرفتهای را ندارند.
طرح تقویت فشار و چالشهای اجرایی
حدود ۹ ماه پیش، وزارت نفت قراردادی ۱۷ میلیارد دلاری با چهار شرکت داخلی برای اجرای پروژه تقویت فشار در پارس جنوبی امضا کرد. با این حال، طرح جدید تنها شامل نصب سکوهای ۴ هزار تنی و کمپرسورهای ضعیفتر است؛ تجهیزاتی که متخصصان تأکید دارند برای حل مشکل افت فشار ناکافی است.
یک مهندس نفت و گاز ایرانی-بریتانیایی، که اکنون در بخش قطری پارس جنوبی فعالیت دارد، به «ایران اینترنشنال» گفته است که بازیابی فشار نیازمند سکوهای بسیار بزرگتر، کمپرسورهای عظیم و تأسیسات کامل فرآورش گاز است.
به گفته این متخصص، فشار در بخش ایرانی میدان که تا دو سال پیش حدود ۱۲۰ بار بود، اکنون سالانه ۶ بار کاهش مییابد و این روند تولید گاز را بهشدت کاهش داده است.
کمبود سرمایهگذاری
مدیرعامل شرکت مپنا محمد اولیا، اعلام کرده که تاکنون هیچ بودجهای به این پروژه اختصاص نیافته است.مدیرعامل شرکت مپنا
وخبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران، گزارش داده است که علیرغم امضای قرارداد در اسفند ماه، هنوز هیچ اقدام عملی انجام نشده و فعالیتها تنها به جلسات مطالعاتی و بررسیهای اولیه محدود شده است.